Laboratoriya mashg’ulotlari tuzuvchilar

Metallar korroziyasi va ularni korroziyadan himoya qilish

Tashqi ta’sirlar (havo, turli xil gazlar, suv, kislota, ishqor va tuzlar eritmalari) natijasida metallar yemirlishga uchraydi. Metallarning kimyoviy va elektrokimyoviy yemirilishiga korroziya deyiladi. Metallarning kimyoviy korroziyasida ular turli gazlar, suv bug’lari (yuqori haroratda) va elektr tokini o’tkazmaydigan suyuqliklar bilan ta’sirlashadi. Elektrokimyoviy korroziya esa turli elektrolit eritmalari ta’sirida boradi.

A. Himoya oksid pardalari va ularni sinash
Bir qancha metallarda korroziya natijasida hosil bo’lgan oksid pardalari metallni keyingi yemirilishdan saqlaydi. Ular metallarni qizdirish va maxsus ishlov berish orqali olinadi. Metallardagi sun’iy ravishda hosil qilingan oksid qavati faqat korroziyadan himoya qilibgina qolmay, balki, buyumlarga chiroyli rang (bo’yoq) ham beradi. Bu jarayondan po’lat, alyuminiy, rux va ularning qotishmalarini himoyalashda foydalaniladi.
Ishning maqsadi: 1. Oksid qavatlarining korroziyaga chidamliligini o’rganish. 2. Elektrokimyoviy korroziya hamda metallarni korrozoyadan himoyalash usullari bilan tanishish.


1. Oksid qavatlarining korroziyaga chidamliligini sinash
Kerakli asbob va reaktivlar: Po’lat plastinka, jilvir qog’oz (najdak), shtativ (qisqichlari bilan), gaz gorelkasi, 0,1 N CuSO₄ eritmasi.
Tajriba. Uzunligi 25-30 sm, eni 1,5-2 sm bo’lgan po’lat plastinka jilvir qog’oz bilan yaxshilab tozalanadi va bir uchi shtativga mahkamlanadi. Ikkinchi tomonidan gaz gorelkasi alangasida rangi o’zgarguncha qizdiriladi. So’ngra plastinka olovdan olinib, sovutiladi. Plastinkaning uzunligi bo’ylab har 2 sm masofaga bir tomchidan 0,1 N li mis kuporosi eritmasidan tomiziladi. Mis dog’ining hosil bo’lish tezligi oksid qavatlarining himoyalash xususiyatini belgilaydi.


2. Alyuminiyni kimyoviy oksidlash
Kerakli asbob va reaktivlar: Alyuminiy yoki uning qotishmasining plastinkasi, kimyoviy yog’sizlantirish uchun (1 litrida 50 g Na₃PO₄, 10 g NaOH, 30 g suyuq shisha bo’lgan) eritma, oksidlash uchun 1 litrida 50 g Na₂CO₃, 15 g K₂Cr₂O₇, 2 g NaOH saqlagan eritma.
Tajriba. Alyuminiy plastinkani 50-60 ^oC da yog’sizlantirish uchun tayyorlangan eritmaga 3-5 min davomida botirib qo’yiladi va avval issiq, keyin sovuq suv bilan chayiladi. Yuvilgan plastinka 85-100 ^oC gacha qizdirilgan oksidlovchi eritmaga 5-30 min davomida solib qo’yiladi. So’ngra yaxshilab yuviladi va quritiladi. Bunda Plastinka yuzasida oksid qavati hosil bo’ladi.