Laboratoriya mashg’ulotlari tuzuvchilar

B. Metallarni korroziyadan elektrokimyoviy himoyalash
Metallarni korroziyadan elektrokimyoviy himoyalash(protektorli himoya) dan texnikada keng ko’lamda foydalaniladi. Bunda ikkita turli xil faollikka ega bo’lgan metallar olinadi. Bir metall katod, ikkinchisi esa anod vazifasini o’taydi. Masalan, temir plastinka 10 %li sulfat kislota eritmasiga botirilganda, plastinkaning ba’zi qismlarida vodorod gazi pufakchalari hosil bo’lganini kuzatamiz. Temir plastinkaga mis sim o’ralsa va shu eritmaga tushirilsa, vodorodning ajralishi tezlashadi vat emir eriy boshlaydi. Agar temir plastinka rux sim bilan o’ralsa, temir yuzasiga vodorod ajralib chiqa boshlaydi va rux sim eriydi. Bu hodisani temirning normal elektrod potensiali- – 0,44 V, ruxniki- – 76 V, misniki- + 0,34 V bo’lishi bilan tushuntirish mumkin. Bu jarayonda temir mis bilan birgalikda anod, rux bilan esa katod sifatida qatnashadi, shuningdek, birinchi holatda temir, ikkinchi holatda rux eriydi vat emir rux metali yordamida koroziyadan himoyalanadi. Metallarni himoyalashning bu usuliga protektorli himoya, metallga birikkan anodga esa protektor deyiladi.
Ishning maqsadi: Osh tuzining turli xil konsentratsiyali eritmasida po’latni korroziyadan himoyalashda rux protektorning ta’sir radiusini aniqlash.
Kerakli asbob va reaktivlar: Hajmi 4-5 litrli shisha vanna, to’rtta 2 litrli kolbalar, bir tomoniga 1 sm uzunlikda rux metali biriktirilgan 20-25 sm uzunlikdagi po’lat sterjen, elektr o’tkazuvchanlikni aniqlash uchun asbob, 2 litrda 0,1%, 0,2%, 0,3% va 1,5% li natriy xlorid eritmalari, 10% li qizil qon tuzi eritmasi.
Tajriba. Osh tuzi eritmalari tayyorlanadi va elektr o’tkazuvchanligi aniqlanadi. Har qaysi eritmaning 2 litriga 1 ml dan 10% li qizil qon tuzi eritmasidan solinadi va aralashtiriladi. Vannaga jilvir qog’ozi bilan tozalanib, yuvilgan va filtr qog’ozi bilan quritilgan sterjen taglikka gorizontal holatda qo’yiladi. So’ngra vannaga 0,1% li natriy xlorid eritmasi quyiladi. 10-15 minutdan keyin millimetrli lineyka bilan po’lat sterjenning protektor biriktirilgan uchidan boshlab birinchi ko’k dog’ paydo bo’lgan joyigacha masofa o’lchanadi. Po’lat sterjen hamda vanna yaxshlab yuviladi va qolgan eritmalar bilan ham tajriba bajariladi. Shuningdek, vodoprovod suvi bilan ham tajriba o’tkaziladi. Ish natijalari jadvalga yozilib, protektor ta’sir radiusining solishtirma elektr o’tkazuvchanlikka bog’liqlik grafigi tuziladi.
Kuzatish natijalarini yozish shakli

Eritma №	Muhit	Protektorning ta’sir radiusi, sm	Solishtirma elektr o’tkazuvchanlik, Om^-1sm^-1
1 2 3 4 5	0,1% li NaCl 0,2% li NaCl 0,3% li NaCl 1,5% li NaCl Vodoprovod suvi