Laboratoriya mashg’ulotlari tuzuvchilar

QATTIQ KATALIZATORLAR TAYYORLASH.


Ishdan maqsad: Geterogen katalizda qo’llaniladigan qattiq katalizatorlar tayyorlash usullarini o’rganish.


Mis gidroksikarbonat tayyorlash.
118 qism sodani 1000 qism suvda eriting. Eritmaga ingichka oqim bilan 97 qism mis nitrat 1000 qism distillangan suvda eritib tayyorlangan eritmani qo’shing. Hosil bo’lgan amorf cho’kmani 2 soat davomida 40 ⁰C li suv hammomida isiting va keying kungacha qoldiring. Bu vaqt davomida mis gidroksikarbonat kristallari hosil bo’ladi. Cho’kmani nitrat ionlari to’la yo’qolguncha dekantatsiya yo’li bilan yuving, keyin 50 ⁰C da quriting.


Rux sulfit tayyorlash.
500 gr rux sulfat (ZnSO₄ 7H₂O) ni 3litr distillangan suvda eriting. Eritmaga 200 gr ammoniy atsetat va 5 ml 3% li vodorod peroksid eritmasi qo’shing. Aralashmani 48 soatga qoldiring. Keyin uni og’zi mahkam yopiladigan idishga filtrlang va 520 ml yangi tayyorlangan ammoniy sulfid qo’shing. Idishni suv bilan to’ldirib cho’kma to’la tushguncha qoldiring. Cho’kmani ammoniy atsetat eritilgan distillanga suv bilan dekantatsiya qiling. Ikki kundan keyin cho’kmani filtrlab sulfat-ionlar to’la yo’qolguncha yuving. sulfid kukunini namlangan pemzaga yopishtiriladi. Shunday yo’l bilan olingan katalizator nam xolatda ishlatiladi.
Alyuminiy katalizatori tayyorlash.
200 gr alyuminiy nitrat kristallgidratini 100 ml qaynoq suvda eriting. Eritmaga alyuminiy gidroksid to’la cho’kmaga tushguncha asta sekin 25% li ammiak eritmasi qo’shing (190 ml atrofida). Hosil bo’lgan cho’kmani tezda filtrlangan va 4 marta 1l dan qaynoq suv bilan yuving. Yuvilgan cho’kmani kubik shakliga keltirib 15 soat davomida 75 ⁰C da quriting. Bunda 40 gr aiyuminiy gidroksid hosil bo’ladi. Uni maydalab elekdan o’tkazing va 10 gr ga 3,83 ml hisobida 1% li nitrat kislotasi eritmasida peptizatsiyalang. Hosil bo’lgan bir jinsli massani yonlari 3 mm li kubik shakliga keltiringva 3 soat 65 ⁰C da , 15 soat 120 ⁰C da, 7 soat 180 ⁰C da quriting. Quritilghan alyuminiy gidroksid 450 ⁰C da 4,5 soat davomida qizdirib aktivlanadi. Katalizatorni bir necha marta ishlatish mumkin.
Katalizator tayyorlash uchun probirkaga 2-3 gr atrofida ammoniy bixromat soling. Probirkani qisqich bilan ushlab turib extiyotlik bilan qizdiring. Parchalanish reaksiyasi shiddatli boradi. Reaksiya natijasida yashil tusli kukun- xrom (III)-oksid hosil bo’ladi. Reaksiya tenglamasi quyidagicha: