Laboratoriya jumıs №1

Endotoksinler bakteriya qabıg`ı menen baylang`an bolıp, organizmde mikrob kletkası parshalang`annan son` ajıralıp shıg`adı. Endotoksinler ximiyalıq quramı boyınsha LPS bolg`anı ushın, ko`birek grammanfiy bakteriyalarda ushıraydı. Olar glyutsido-lipido-protein birikpesinen ibarat bolıp, ıssılıqqa shıdamlı (termostabil), avtoklavta ha`m o`z ku`shin saqlap qaladı ha`m proteolitik fermentler ta`sirinde parshalanbaydı, endotoksin formalin ta`sirinede shıdamlı.
Endotoksin ta`jriybe haywanlarına ko`p mug`darda kiritilse, fagotsitozdın` to`menlewi, ha`lsizlik gu`zetiledi, dem alıw qıyınlasadı, ju`rek iskerligi to`menleydi, dene temperaturası to`menleydi. Endotoksin az mug`darda kiritilse, qarama-qarsı jag`day gu`zetiledi: fagotsitoz ku`sheyedi, dene temperaturası ko`teriledi ha`m t.b. LPS qang`a tu`skennen son` qan kletkalarına ta`sir ko`rsetip, olardan pirogen zatlar ajıraladı, na`tijede adamnın` temperaturası ko`teriledi. Da`slep leykopeniya, keyin bolsa ekilemshi leykotsitoz gu`zetiledi. Kletkalarda glikoliz ku`sheyip, gipokaliemiya ju`zege keledi. Sonın` menen birge endotoksinemiyada qanda serotonin ha`m kininler mug`darı ko`beyedi ha`m gipoksiya gu`zetiledi, na`tiyjede ag`zalardın` qan menen ta`minleniwi buzıladı ha`m atsidoz rawajlanadı. LPS komplementi S3 komponentin al`ternativ jol menen aktivlestiredi, bul o`z gezeginde qan zardabında komplementtin` biologik aktiv faktorları (S3a, S3v, S5a ha`m basqalar) ko`beyiwine alıp keledi. Sonday etip, endotoksin qang`a ko`p mug`darda tu`sse, organizmdae toksik-septik shok jag`dayı gu`zetiledi.
Fermentler ha`m olardın` zat almasıwındag`ı a`hmiyeti
Fermentlerdi mikroorganizmlerdin` tiri kletkaları islep shıg`aradı, olar biologik katalizator bolıp, quramalı, joqarı molekulyar du`zilisge iye. Fermentler beloktan ibarat bolıp, mikroorganizmlerdin` zat almasıw protsessinde u`lken a`hmietke iye. Olardın` arnawlılıg`ı aminokislotalar toparı payda etetug`ın aktiv orayg`a baylanıslı.
Keyiyngi mag`lıwmatlarg`a qarag`anda mikroorganizmler 6 tu`rli fermentlerdi sintez etedi: 1) oksidoreduktaza; 2) transferaza; 3) liaza; 4) gidrolaza; 5) izomeraza; 6) ligaza. Fermentler ha`r bir mikroorganizmdi genler arqalı kontrol` etip turatug`ın belgi esaplanadı. Sol sebebli bakteriyalardın` saxaralitik, proteolitik ha`m basqa fermentlerdi anıqlaw mikroorganizmlerdi identifikatsiya etiwde u`lken a`hmietke iye. Neyraminidaza, gialuronidaza, koagulaza fermentleri mikroorganizmlerdin` patogenlik qa`siyetin ta`miyinleydi.
Bir topar fermentler mikroorganizm kletkasının` tsitoplazmasında, ekinshi toparı tsitoplazmatik membrana ha`m pereplazmatik boslıkta jaylasadı, basqaları bolsa, gidrolazalar sırtkı ortalıkka ajıraladı. Sonday etip olar ekzo- ha`m endofermentlerge bo`linedi. Ekzofermentler sırtkı ortalıklardag`ı makromolekulalardı a`piwayı birikpelerge parshalaydı, son` olar mikrob kletkasına kiredi. Ayırım tsitoplazmada jaylaskan fermentler bir-birinen jeke,
basqaları bolsa birgelikte iskerligin ko`rsetip, metabolitik reaktsiyalardın` izbe-iz bir tekiste keshiwin ta`minleydi. Kletka ishindegi du`zilisi ha`m tirishiligi menen bir-birine birikken fermentler, ma`selen, tsitoplazmatik membranada jaylaskan dem alıw sistemasındag`ı fermentler mul`tifermentler kompleksin quraydı.
Bakteriyalar sintez etetug`ın fermentler tu`rli ta`sir etedi ha`m joqarı da`rejede aktiv boladı. Olar sanaatta, awıl xojalıg`ında ha`m meditsinada ken` qollanıladı. Konstitutiv fermentler (lipaza, karbogidraza, proteinaza, oksidaza ha`m baskalar) ha`mme wakıt mikrob kletkasında belgili mug`darda sintez etilip turadı.
Ma`lim substratlar ta`sirinde kontsentratsiyası tez ko`beyip ketetug`ın fermentlerge induktiv yamasa adoptiv fermentler dep ataladı. Bularg`a penitsillinaza, aminokislotalardın` dekarboksilazası, siltili fosfataza, beta-galaktozidaza, galaktozidatsetiltransferaza, galaktoziopermeaza ha`m basqalar kiredi. Birak bul substratlar bolmasa, induktiv fermentler bakteriyalar kletkasında ju`da` kem mug`darda boladı. İnduktiv fermentler kletkadag`ı erkin aminokislotalar esabınan sintez etiledi, bunda bakteriyadag`ı tayar beloklar aktiv qatnasadı.
Bakteriyalar kletkasının` normal rawajlanıwı ha`m iskerlik ko`rsetiwi ushın 1000–4000 deyiyn ferment za`rur. Olar sırtkı ortalıktan azıqlık zatlardın` bakteriyalar kletkasına o`tiwin ta`minleydi ha`m kletkadag`ı energiyanı, aminokislota, nukleotidlar, nuklein kislota, lipidler biosintezin, tsitogenezin baskaradı.