Laboratoriya jumıs №1

Polisomalar- 20 ribosomalar birigip payda boladı. Belok sintezinen son` ja`ne bo`lek-bo`lek bolıp ajıralıp ketedi.
Kiritpeler- Bularg`a kraxmal, may tamshıları, valyutin da`nesheleri kiredi. Valyutin da`nesheleri polifosfatlardan ibarat bolıp, ayırım bakteriyalarda tu`r belgisin bildiriwshi bolıp esaplanadı. Ma`selen, buwma qozg`atıwshılarında.
Funktsiyası: Zapas azıqlıq zatlar esaplanadı. Tsitoplazmada avtonom bolıp, jaylasqan domalaq formada eki jipli DNK molekulası bolıp, plazmidler deiyledi. Bularda ha`m genetik belgiler jazılg`an bolıp, o`z betinshe belgilerdi tasıp ju`redi, lekin bakteriya kletkası ushın zarur emes.
Sporalar. Bular tek g`ana tayaqsha ta`rizli bakteriyalarda ushıraydı. Mikroorganizmlerge joqarı temperatura, azıqlı ortalılardın` jetispewshiligi, pH ortalıg`ınının` o`zgeriwi, ximiyalıq zatlardın` ta`siri na`tijesinde spora payda boladı. Sporalar tsitoplazmanın` qattı bo`leginen ibarat ha`m bakteriyanın` kletkasının` ishki bo`leginde jaylasadı. Sporalar vegatativ kletkalardan ximiyalıq quramı menen parıqnadı, suw kem mug`darda, kal`tsiy tuzları, Mg tuzları, lipidler, proteinler ko`p mug`darda boladı. Sporanın` shıdamlı bolıwın quramındag`ı dipixolin kislota ta`miyinleydi. 18-20 saatda spora payda boladı. Qolaylı sha`riyatqa tu`skende sporalar 4-5 saat ishinde vegatativ formag`a o`tedi hm mikrob o`z tirishiligin dawam etedi. Bir bakteriya kletkasında bir spora payda boladı. Batsillalar, klostridiyalar spora payda etedi. Sporalar bakteriya denesinde jaylasıwına qarap 3 toparg`a bo`linedi.
1. oraylıq
2. subterminal,
3.terminal.
Sporanın` payda bolıw da`wirleri:
1. Tayarlanıw dawiri
2. Spora aldı da`wiri
3. Perde payda etiw da`wiri
4. Jetilisiw da`wiri
Spora sırtqı ortalıqta jaqsı saqlanadı 140° ta 2 saatqa shıdaydı. Ma`selen Sibir` jarası qozdırıwshısı 180° shıdamlı.
Funktsiyası:
1. Bakteriya kletkası qolaysız jag`dayg`a tu`skende jasawı ushın ja`rdem beredi.
2. Spora mikroorganizmlerdin` rawajlanıw da`wiri bolıp, tu`rdi saqlawda ahmiyetge iye.
Qamshılar - ha`reket organı bolıp esaplanadı. Tiykarınan tayaqsha ta`rizli bakteriyalar payda etedi. qamshılar jin`ishke jip ta`rizli bolıp quramı flagellin deb atalıwshı beloktan ibarat. Uzınlıg`ı bakteriya denesinin` uzınlıg`ınan uzınıraq boladı. qamshılar tsitoplazmada jaylasqan bazal denesheler menen fibroblastlardan baslanıp kletkanın` sırtına shıg`adı. Bakteriya kletkasında jaylasıwına qarap 4 toparg`a bo`linedi:
1. Monotrixlar
2. Lofotrixlar
3. Amfotrixlar
4. Peritrixlar
Funktsiyası:
1. harektlendiredi
2.Azıqlıq zatlardı qamrab alıp jaqınlastıradı.
Kirpiksheler. (vorsinkalar, fimbriyalar) uzınlıg`ı 0,3-10 mkm bolg`an belok quramlı jin`ishke jipsheler bolıp, bakteriya kletkasın qaplab alg`an boladı. qamshılardan parqı hareket wazıypasın atqara almaydı. Funktsiyasına qarap tiplerge bo`linedi.
1. Birinshi tiptegi fimbriyalar ko`p tu`rdegi bakteriyalarda bolıp, adgeziya (jabısıw) qa`siyetine iye. Olar ja`rdeminde bakteriyalar haywan ha`m adam kletkalarına jabısadı. Bir bakteriya kletkasında bir neshe ju`zden, bir neshe mın`g`a shekem fimbriyalar boladı.
2. Ekinshi tiptegi fimbriyalarg`a pililer kiredi. kon`yugativ, jınısıy kirpiksheler – bakteriya kon`yugatsiyasında genetik materialdı donordan retsipientke o`tkizib beredi. Tek g`ana donor bakteriya kletkasında 1- 4 boladı.