Sabaqtıń maqseti: Sabaqtıń bilim beriwdegi maqseti: Talabalarǵa lipidler, lipidlerdiń kislota Sabaqtıń usılları

---

8-Laboratoriyalıq jumıs. Lipidler. Lipidlerdiń kislota sanın anıqlaw.
Reje: 
1. Lipidler, lipidlerdiń kislota sanın anıqlaw. 
Sabaqtıń maqseti: 
1.Sabaqtıń bilim beriwdegi maqseti:
Talabalarǵa lipidler, lipidlerdiń kislota 5. 
Sabaqtıń usılları:
«Kritikalıq pikirlew», «Aqlıy xujim», «Menyu», «óz ornıńdı 
tap» h.t.b. interaktiv usıllar arqalı ótiw. 
1. Lipidler, kórsetkishlerin anıqlaw. 
 
Lipidler eki úlken klassqa bólinedi: maylar (neytral maylar) hám lipidler(may 
tárizli zatlar).
Lipidler bir qatar organikalıq eritiwshilerde máselen- etanol,efir, xloroforum, 
benzol yaki petroley efirinde jaqsı eriydi, suwda bolsa erimeydi. Lipidler ximiyalıq 
quramına qaray birneshe gruppalarǵa bólinedi:
May kislotaları.
Glitserinli lipidler. a) neytral maylar, b) fosforglitsiridler.
Glitserinsiz lipidler. a) sfingolipidler, b) alifatis spirtler hám mumlar v) steroidler.
Basqa klass zatları menen baylanısqan lipidler. a) fosfatipeptidler,b) 
lipopolisaxaridler.
Lipidler toqıma hám kletkalarda zárúrli funktsiyalardı orınlaydı. Maylar 
organizmde oksidlengende energiya ajıralıp shıǵadı.(1 g may oksidlengende 9,3 
kkal). Lipidler biologiyalıq membranalardıń struktura elementi esaplanadı. 
Organizmde lipidler beloklar menen kompleks birikpeler- lipoproteinler payda 
qıladı.
Sterinler qatar biologiyalıq aktiv zatlar-vitaminler, garmonlar ot kislotalardın 
payda bolıuına katnasadı. Maylar – atomlı spirt glitserin xam jokarı may 
kislotalarının quramalı efiri. Maylar tómendegi ulıwma dúziliske iye.
CH – O – CO – R
1 
| 
CH – O – CO – R
2 
| 
CH – O – CO – R
3
Bunda R , R , R ,-may kislotalarınıń radikalları. Tabiyiy maylar quramına 
toyınǵan hám toyınbaǵan may kislotalarınıń qaldıqları kiredi.(pal`mitin, stearin, 
olein, linolen hám basqalar) Quramında birden artıq qos baylanıs bolǵan 
toyınbaǵan may kislotalar kóbinese ósimlik maylarında, az muǵdarda haywanlar 
mayında ushrasadı. Maylar quramındaǵı toyınbaǵan may kislotaları- linolenat, 
araxidonat- kletkadaǵı oksidleniw-qálpine keliw protsesleriniiń barıwı ushın hám 
sonday-aq prosta glandinlerdiń biosintezi ushın zárúrli rol` oynaydı.
 kórsetkishlerin anıqlawdıń teoriyalıq hám ámeliy usılların tereńnen úyretiw. 
2.Tárbiya beriwdegi maqseti:
talabalarda teoriyalıq alǵan bilimlerin ámeliyatta 
qollanıp biliw kónlikpelerin beriw arqalı olardıń sanasında ilimiy-materialistlik 

---

kóz-qarastı qáliplestiriw, Ana Uatandı, tuwılǵan Ana jerdi, onıń tábiyatın suyiwge, 
milliy qádiriyatlarǵa xurmet penen qarawǵa, miynetti hám kásipti suyiwge hám 
basqa da unamlı tárbiya kónlikpelerin alıwǵa tárbiyalaw.
3. Rawajlandırıwshılıq maqseti:
Talabalarǵa bilim beriw protsessinde olardıń óz 
betinshe erkin logikalıq oylap, áshkaralıq sın kóz-qaras penen tereń pikir juritiwge 
hám dúrıs juwmaqlar shıǵarıwǵa úyretiw. 
4. Sabaqtıń metodları:
Kórsetpeli-demonstratsiyalı laboratoriyalıq sabaq 
Maylardaǵı kislotalıq sanın anıqlaw.
1 gr may quramındaǵı erkin may kislotadların neytrallaw ushın sarıplanǵan 
kaliy gidroksidiniń milligramm muǵdarı menen kórsetilgen san maylardıń kislotalı 
sanı dep ataladı. Bul san maylardıń sıpatın belgilewshi árúrli kórsetkishlerden biri 
esaplanadı.
X=
Н
в
а
Т
)
(

Jumıs tártibi.
2 kolba alıp, birinshisine 3-5 g paxta mayı hám 15-20 ml spirt efir 
aralaspası salınadı. Kolbalar jaqsılap shayqatılıp, 2-3 tamshı fenolftalien tamızıladı. 
Keyin kaliy gidroksidtiń spirtli eritpesi járdeminde 0,5-1 minut dawamında 
Ozgermeytuǵın ashıq qızǵısh reń payda bolǵansha titrlenedi.
Kislotalı san tómendegi formula boyınsha anıqlanadı.
V-kontrol ushın sarıplanǵan kaliy giposul`fit, T-dúzetpe a-tájiriybe ushın 
sarıplanǵan silti muǵdarı, n-alınǵan may muǵdarı.
Reaktivler. Tazalanǵan paxta mayı, etil spirtiniń 96 % li eritpesi. Kaliy 
gidroksidiniń 0,1 n eritpesi. Fenolftalinniń 0,1% li spirttegi eritpesi.