Laboratoriya jumıs №1

Funktsional beloklarg`a kiredi:
1. Kletka diywalının` ha`r tu`rdegi komponentleri biosintezinde qatnasıwshı fermentler.
2. Oksidleniw - qaytarılıw protsessinde qatnasıwshı fermentler
3. Permeaza fermenti
4. Dem alıw protsessinde katnasıwshı beloklar-tsitoxrom beloklar, adenozin 3-fosfat belokları.


Funktsiyası:
1. Awqatlıq zatlardı bakteriya kletkasına tasıp beredi
2. Kletkanın` bo`liniwinde qatnasadı
3. Metabolizm regulyatsiyasında qatnasadı
4. Ba`zi bakteriyalarda spora payda etiwde qatnasadı
5. Fermentler ajıratıp turadı
6. Osmotik tosık birikpeleri sintezinde qatnasadı
7. Qamshılar bazal deneshe sıpatında tsitoplazmatik membranadan baslanadı.

Tsitoplazmatik membrananı ko`riw ushın natriy xloridtin` gipertonik eritpesi menen ta`sir ettirilgende membrana kletka diywalınan ajıralıwı mu`mkin. Bul uaqıtta elektron mikroskopta yamasa fuksinnın` suwlı eritpesi menen boyap immersion mikroskopta anıqlaw mu`mkin

II. Tsitoplazma. Kletka boslıg`ın toltırıp turadı, olar quramalı kolloid bolıp, tiykarg`ı komponentlerdi tutadı:
1. 75% suwdı kuraydı
2. Mineral birikpeler
3. RNK m DNK
4. Beloklar fermentlar
Bulardan basqa tsitoplazmada nukleoid, ribosamalar, lizosomalar ha`m xar xil kiritpelerge uqsag`an organellalar jaylasqan. Bakteriyalar tsitoplazmasında sporalar payda boladı.
Mezosomalar. Bakteriya kletkasının` tsitoplazmasında jaylasqan bolıp, tsitoplazmatik membrana payda etedi. Ha`r tu`rdegi bakteriyalarda ha`r qıylı formada boladı.
Trubag`a uqsag`an, ilmekke uqsag`an, pu`pekshege uqsag`an. Bular mitoxondriyalar wazıypasın atqaradı.
Funktsiyası:
1. Kletka bo`liniwinde qatnasadı.
2. Spora payda etiwde qatnasadı.
3. Oksidleniw-qaytarılıw protsesslerinde qatnasadı (tsitoxrom fermentlaer jaylaskan).


III. Nukleoid. Bakteriyalarda nukleoid eukariotlardan:
1. Yadro qabıg`ı bolmaydı
2. Nukleoid quramında oksil-gistonlar joq .
3. Nukleoidta eki jipli DNK, az mug`darda RNK ha`m beloklar bar. Gigant DNK domalak formada boladı ha`m arnawlı batıqlıqta jaylasqan.
Bakteriyalar kletkasının` DNK molekulasın bakteriyaning xromasoması dep ataladı. Genetik belgilerdi tasıp ju`riwshi esaplanadı. Nukleoidti ko`riw ushın elektron mikroskopda yaki Feyl`gen usılında boyap immersion mikroskopta nukleoid qızıl, tsitoplazma ashıq qızıl (rozovıy) ren`de ko`riledi..
Ribosomalar: «ribo» - nuklein kislota «soma» - dene. Kuramında beloklar (60-40%) ha`m RNK (40-60%) tutadı. Ribonukleoproteidli granulalar bolıp,
belok sintezi usı ribosomalarda ju`zege keledi. Bakteriya kletkasının` ribosomaları eukariotlardan parıklı tu`rde endoplazmatik torg`a birikpemegen. Bir kletkada 100geshe boladı. Ribosoma bul r-RNK. Bunnan tıskarı i-RNK ha`m t-RNK bolıp bular bir-birleri menen baylanıskan xalda, funktsiya atkaradı. Ribosomalar bir kletkada 5000-50000 boladı.