Лаборатория иши №5

Oltingugurt kolchedani yonish reaksiyasining fizika-kimyoviy xarakteristikasi.

Ma’lumki, oltingugurt yoki oltingugurtli har qanday modda yonganida oltingugurt (VI)-oksidi SO₃ emas, balki oltingugurt (IV)-oksidi S0₂ hosil bo’ladi. Demak, sulfat kislota olish uchun ketma-ket uchta reaksiya o’tkazish kerak: oltingugurtli xom-ashyoni yoqish, SO₂ oksidini oksidlash va S0₃ oksidini suv bilan bog’lash zarur bo'ladi. Kolchedanning yopishini ko’rib chiqing:
4FeS₂ + 110₂ – 2Fe₂O₃ + 8S0₂ +Q
Dastlab bu reaksiya borishining fizik-kimyoviy sharoitlarini ko'rib chiqamiz.
1.Reaksiya issiqlik chiqishi yoki yutilishi bilan boradimi, ya’ni u ekzotermikmi yoki endotermikmi, uning issiqlik effekti qanday?
2. Reaksiya qaytarmi yoki qaytmasmi?
3.Reaksiyaning turli sharoitlardagi tezligi qanday, u katalitik emasmi? 4.Reaksiya gomogenmi yoki geterogenmi?
Gazlarning bir-biri bilan reaksiyaga kirishib gazlar hosil qilish yoki o’zaro aralashuvchi suyuqliklar orasidagi reaksiya natijasida suyuqliklar hosil bo’lish reaksiyalari gomogen reaksiyalarga kiradi. Geterogen reaksiyalar ikki yoki undan ko’p fazalarning mavjudligi bilan xarakterlanadi. Kolchedanning yonishi — katta issiqlik chiqishi bilan boradigan ekzotermik reaksiya. U qattiq yoqilg’ining yonishiga o’xshaydi. Bu reaksiya qaytmas bo’lib, kolchedanni oxirigacha yoqish mumkin. Kolchedanning yonishi — geterogen reaksiya;
G + Q = G + Q
(G —gaz, Q — qattiq modda).
Kimyoviy kinetikaning umumiy qonuniga muvofiq ravishda ta’sir etuvchi moddalar konsentrasiyasi va harorat ortishi tufayli ham reaksiya tezligi oshadi. Tajriba shuni ko’rsatdiki, kolchedan faqat ma’lum haroratgacha qizdirilgandan keyingina u yona boshlaydi, bu vaqtda reaksiya ham sezilarli tezlikda (taxminan 400°C) boradi. Keyinchalik harorat - ajralib chiqqan issiqlik hisobiga saqlab turiladi. Agar kolchedan ortiqcha havo bo’lmagan holda yondirilsa, bunda harorat shunchalik ortib ketadiki, qattiq material zichlashib yopisha boshlaydi. Jarayonda moddalar zichlashib yopishib qolmasligi uchun maksimal harorat — 800°C gacha bo’lishi kerak.