Laboratoriya ishi №22 KimYOviy muvozanat

Nitrat kislotasi olish uchun asbob.

Nitrat kislotasining xossalari.

(Tajribalar mo‘rili shkafda o‘tkazilsin.)

a) Qizdirilganida parchalanishi. Probirkaga oldingi tajribada olingan nitrat kislotasidan 1-2 ml quying va uni shtativga tik holda o‘rnating. Kislotani kuchsiz qizdiring. Probirkani qisqichda ushlab turib cho‘g‘ tuting. Nima kuzatildi? HNO₃ ning parchalanish reaksiyasini yozing.

b) Konsentrlangan nitrat kislotasini metallarga ta’siri. Bitta probirkaga bir bo‘lak rux, ikkinchisiga qalay soling va so‘ngra konsentrlangan nitrat kislotasidan quying. Qanday gaz ajraladi? Ikkinchi probirkada H₂SnO₃ hosil bo‘lishini e’tiborga olgan holda reaksiya tenglamasini yozing.

v) Suyultirilgan nitrat kislotasini metallarga ta’siri. Probirkaga ozgina temir kukunidan yoki qirindisidan soling va unga o‘rtacha suyultirilgan HNO₃ eritmasidan quying. Qanday gaz ajraladi? Reaksiya tenglamasini yozing.

Bitta probirkaga rux bo‘lagidan, ikkinchisiga qalay bo‘lagidan soling va ikkalasiga ham kuchli suyultirilgan HNO₃ eritmasidan quying. Bir necha daqiqa mobaynida suyuqlikni chayqating, eritmani boshqa idishga quyib, unda NH₄⁺ ioni borligini isbotlang. Reaksiya tenglamasini yozing.

g) Alyuminiyni «bug‘lanayotgan» nitrat kislotasida passivlanishi.

Probirkaga ozroq 2 n HCl eritmasidan quying va unga alyuminiy bo‘lagidan soling. Nima kuzatildi? So‘ngra alyuminiyni kislotadan chiqarib olib, suv bilan yuving, filtr qog‘oz bilan artib, tajribada olingan HNO₃ ga tushuring. 3-4 daqiqadan so‘ng alyuminiyni ehtiyotlik bilan olib, suv bilan chayqatmasdan yuving va yana HCI ga tushiring. Reaksiya tenglamasini yozing.

d) Konsentrlangan nitrat kislotasini metallmaslarga ta’siri.

Chinni kosachaga ozroq konsentrlangan HNO₃ quying, oltingugurt bo‘laklaridan bir bo‘lagini solib qizdiring. Qanday xodisa ro‘y beradi? Suyuqlik sovigandan so‘ng uni suvli probirkaga quying va unda H₂SO₄ borligini aniqlang. Reaksiya tenglamasini yozing.

e) Nitrat kislotasining murakkab moddalarga ta’siri.

Probirkaga ozroq suyultirilgan HNO₃ olib qizdiring va unga Kipp apparatida olingan H₂S oqimini o‘tkazing. Nima kuzatildi? Kuzatilgan xodisani izohlang. Reaksiya tenglamasini yozing. Nitrat kislotasi qanday vazifani bajaradi?

Probirkaga ozroq mis (II) sulfid (CuS) soling va 1-2 ml konsentrlangan HNO₃ quying. CuS ni erishini tushuntiring. Reaksiya tenglamasini yozing.

Bir necha konsentrlangan HNO₃ kislota tomchisini ozroq lakmus yoki fuksin eritmasiga quyib chayqating. Nima kuzatildi? Izohlang.

j) Organik moddalarni nitrat kislotasida parchalanishi.

SHerst matoga konsentrlangan HNO₃ dan shisha tayoqchada bir tomchi tushuring. Matoga nima bo‘lishini kuzating. Ro‘y bergan xodisani izohlang.

Nitratlarni qizdirilganda parchalanishi

( b) va v) tajribalar mo‘rili shkafda o‘tkazilsin)

a) Shtativga maxkamlangan probirkada 1 g NaNO₃ ni qizdiring. Gaz ajralishini kuzating. Qanday gaz ajralayotganini kuzating va probirkada qanday modda qolayotganini sovugach isbotlang. Qizdirilganida KNO₃ qanday parchalanishi eslang.

b) Cu(NO₃)₂3H₂O kristallaridan bir nechtasini probirkaga soling, uni shtativga gorizontal holatda o‘rnating va kuchli qizdiring. Tuz bilan qanday o‘zgarish sodir bo‘lishini kuzating. Qanday gazlar ajraladi? Tajribadan so‘ng probirkada nima qoladi? Reaksiya tenglamasini yozing.

v) Probirkada AgNO₃ ning bir necha kristallarini qizdiring. Qanday gazlar ajraladi? Probirkada nima qoladi? Reaksiya tenglamasini yozing.

Tajriba natijalarini o‘zaro solishtiring va nitratlarning parchalanish xarakteri, ularning tarkibiga kirgan metallarning aktivligiga qanday bog‘liqligini ko‘rsating. Bu tuzlarni qizdirilganda turli mahsulotlar hosil qilishini tushuntiring.