Laboratoriya ishi №1 elektr yoy pechining xarakteristikalarini oʻrganish (4 soat) Reja

LABORATORIYA ISHI №2
LAZERLI TEXNOLOGIK QURILMALARNI TADQIQ QILISH


Reja:
1. Nazariy qism.
2. Laboratoriya qurilmasining tasnifi.
3. Topshiriq.
4. Tajriba ishini bajarish tartibi.
5. Tajriba natijalarini qayta ishlash.
6. Hisobot tayyorlash tartibi.
7. Nazorat savollari.


Ishning maqsadi

1. 
   Lazer turlari va ish rejimi bilan tanishish.
   
2. 
   Lazer gragirovka qurilmasi yordamida metal va yogʻochga ishlov berishni oʻrganish.
   

Nazariy qisim
Lazer nurlanishi natijasida materialning temperaturasi oshadi, bu qizish, erish va bugʻlanish hodisalariga sabab boʻlishi mumkin. Shu bilan bir qatorda lazer nuri ta’sirida materialda iz qoladi. Lazerni ma’lum bir shaklga nisbatan harakatlantirish natijasida ushbu materialga naqshlar va harflar tushiriladi. Sanoatda lazer nurlanishining bu xususiyati maxsulotlarni markalash va oʻymakorlik uchun ishlatiladi va bu jarayonga gragirovka deyiladi.
Lazer gragirovkaning afzalliklari quyidagilardan iborat:
1. Yuqori tezlikda ishlashi;
2. Mexanik ta'sirining yoʻqligi;
3. Boshqarishning qulayligi va jarayonni avtomatlashtirish imkoniyati mavjudligi.
Shu sababli lazer bilan markalash va oʻymakorlik turli xil oʻlchamdagi, murakkab konfiguratsiyaga, moʻrt mahsulotlarga ega boʻlgan qismlarni qayta ishlash va toʻgʻridan-toʻgʻri ishlab chiqarish jarayonida yuqori tezlikda qayta ishlash uchun keng qoʻllaniladi. Hozirgi vaqtda markalash va oʻymakorlikning ikkita usuli mavjud boʻlib, birinchi usul lazer nurlanishining kerakli tasvirga mos keladigan harakatsiz niqobga ta'siridan iborat (8.1-rasm).

8.1-rasm. Niqob yordamida lazer markirovka sxemasi

Bunda lazer nurlari niqobga tomon yoʻnaltiriladi. Lazer nuri niqobdan kerakli shaklda oʻtadi va fokuslovchi linza yordamida detalga nurni tushirish orqali markalash amalga oshiriladi. Lazer nurlanishining quvvatini toʻgʻri tanlash orqali nurlanish kiradigan qism sirtining shu qismidan moddiy bugʻlanish ta'siriga erishiladi. Bunda lazer nurlanishining quvvatini kata tanlash, detalni kuyishiga yoki bugʻlanishiga olib kelishi mumkin. Shubhasiz, yuqori sifatli tasvir va sifatli mahsulot olish uchun yuqori takroriy tezlikka ega boʻlgan kuchli quvvatli impulsli lazerlardan foydalanish kerak. Buning natijasida yuqori tezlikda harakatlanadigan qismlarga aniq belgi va oʻyma tushiriladi. Ushbu usul odatda takrorlanadigan impulsli CO2 lazerlari yordamida amalga oshiriladi.

Ikkinchi usulda markalash va oʻymakorlik materialning yuzasida bugʻlanishi natijasida hosil boʻlgan fokuslangan lazer nurlanishi yordamida alohida nuqtalarni qoʻllash orqali amalga oshiriladi. Koordinatalar jadvali kompyuter tomonidan boshqarilib, oldindan belgilangan dastur boʻyicha lazer nurlarining nisbiy harakatini ta'minlaydi. Bunday holda, alohida chizma qoʻllaniladi yoki alfavit yoki raqamli ma'lumotlar yoziladi. Buning uchun odatda qattiq jism lazerlari itriyda ham - alyuminiy granatada ham, yoqut kristallarida ham qoʻllaniladi. Sanoat inshootlarida YAG - Q-yoqilgan lazerlar tomonidan yaratilgan milli Joul tartibidagi energiya bilan bir necha mikro soniyadagi yoki undan kam davomiylikdagi qisqa impulslardan foydalaniladi. Bu holda metall yuzada olingan belgilar bir necha mikrometr bilan oʻlchanadigan ahamiyatsiz chuqurlikka ega. Agar chuqurroq belgilar kerak boʻlsa, uzunroq impulslardan foydalanish kerak. Biroq, bu pulsni takrorlash tezligi pasayganda, ishlov berish ish faoliyatini pasaytiradi. Hozirgi kunda lazer gragirovka va markirovka qurilmalari toʻla avtomatlashtirilgan boʻlib, dasturiy ta’minotlar bilan bogʻlangan boʻladi.