Bor ham va alyuminiyga tiyisli tajriybaler

12-Laboratoriya JUMISI(2-soat)
Periodliq kestenin III-IV A gruppa elementleri
BOR HAM VA ALYUMINIYGA TIYISLI TAJRIYBALER
Bar hám alyuminiy. Barat kislotanıń alınıwı, ózgeshelikleri. Buraning gidrolizi. Alyuminiydiń kislorodlı birikpeleri, gidroksidleri, kislota hám sıltılar menen reaksiyası. Alyuminiy duzlardıń gidrolizini úyreniw.
Jumistan maqset: Bar hám alyuminiydiń ózgeshelikleri menen tanısıw.
Kerekli ásbap hám reaktivler: barat kislota, Mg untaqı, xlorid kislota, bura (Na2 B4 O7*1 OH2 O), ıssı suw, lakmus, alyuminiy bóleksheleri, sulfat kislota, natriy gidroksid, alyuminiy sulfat

Jumıstıń atqarılıw tártibi

1-tájiriybe. Bordıń alınıwı (Bordıń alınıwı tájiriybesi morılı shkafda, kóz áynek yamasa qorǵawshi maska kiyip orınlansın!).
Barat angidiriddan amorf bordıń alınıwı.
Temir tigel yamasa temir plastinkaǵa 2 g barat angidrid jaylastırıń hám qattı qızdırıń. (Eger barat angidrid ızǵar bolsa, onı magniy menen qızdırılǵanda jarılıwı múmkin!) Barat angidridti tezlik penen (ne ushın?) guızeshede maydalap 1 g alın hám 2 g magniy kuki menen aralastırıń. Aralaspani ıssıg’a shıdamlı probirkaǵa salıp, shtativga qıya halda ornatıń. Aldın probirkanı aralaspa menen a’ste, keyin tómengi bóleginen kúshli qızdırıń. Ne gúzetiledi? Reaksiya tawsılǵannan keyin, suwıtılǵan probirkanı gu’zeshede sindirin’. Alınǵan elementtı shıyshe sınıqlarınan ajratin’ hám az - azdan stakandag’i 50 ml 10 % li xlorid kislota eritpesine ( morılı shkafda) salin’. Bunda qanday gaz jaǵdayındaǵı elementlar ónim boladı? Bordı xlorid kislotadan suw menen juwin’ hám keptiriw shkafita quritin’. Reaksiya teńlemesin jazıń.
2- tájiriybe. Barat kislotanıń alınıwı
Probirkaǵa 1 g bura (Na2 B4 O7*1 OH2 O) salin’ jáne onıń ústine 5 ml issi suw qosıp eritin’. Payda bolǵan, eritpeden basqa probirkaǵa 2 ml alıp, oǵan lakmus qaǵazın túsiriń. Ne ushın lakmus qaǵazınıń reńi ózgeredi? Buranin’ gidrolizlanish reaksiyası teńlemesin jazıń. Probirkada qalǵan eritpe ústine 1 ml konsentrlangan (d= 1, 19 g/sm3) xlorid kislotadan payda bolǵan qospanı vodorod suwı aǵımında suwitin’ hám probirka astına cho'kken aq kristall - barat kislotanı filtrlen’. Reaksiya teńlemesin jazıń.