Laboratoriya ishi №1 Analitik kimyo laboratoriyasida ishlash texnika xavfsizlik koidalari

I guruh anionlari aralashmasini analiz qilish tartibi

I guruh anionlari uchun muhim bo`lgan analitik reaksiyalarning natijalari 17-jadvalda keltirilgan. Bariy xlorid BaC1<sub>2</sub> bu guruh anionlarining umumiy guruh reagenti bo`lib, bu anionlar guruh reagenti ta`sirida oq qris­tallik cho`kmalar hosil qiladi.

I guruh anionlarining reaksiyalari

17- jadval

Reagentlar	Anionla r
	SO4^2-	SO3^2-	S2O3^2-	CO3^2-	PO4^3-	SiO3^2-
BaC12 Neytral yoki kuchsiz ishqoriy muhit Cho`kmaning HCIra munosabati	Oq cho`kma BaSO4 erimaydi	Oq cho`kma BaSO3 eriydi	Oq cho`kma BaS2O3 eriydi	Oq cho`kma BaCO3 eriydi	Oq cho`kma BaHPO4 eriydi	Oq cho`kma BaSiO3 parchalanadi
Magnezial aralashma MgCl2+NH4OH+NH4C1	-	-	-	-	Oq cho`kma MgNH4PO4	Oqcho`kma MgSiO3
Molibden suyuqligi (NH4),MoO4 +HNO3	-	-	-	-	Sariq cho`kma (NH4)3H4 [P(Mo2O7)6]	-
Kislotalar	-	SO2 ajra-lib chiqadi	SO2+S ajra-lib chiqadi	CO2 ajralib chiqadi	-	H2SiO3 cho`kmaga tushadi.
Ammoniy tuzlari NH4C1, (NH4)2SO4	-	-	-	-	-	H2SiO3 cho`kmasi
Fuksin	-	Qizil rangni rang-sizlan-tiradi	-	-	-	-

Anionlarni aralashma tarkibidan topishda ularning o`ziga xos analitik reaksiyalaridan foydalaniladi.

Dastavval, eritmada birinchi guruh anionlari borligi guruhning umumiy reagenti BaC1₂ ta`sirida tekshiriladi. Tekshirilayotgan neytral yoki kuchsiz ishqoriy muhitga keltirilgan eritmadan 3-5 tomchi olib, ustiga 5-7 tomchi BaC1<sub>2</sub> ning 0,5N eritmasidan qo`shiladi. Oq cho`kmaning hosil bo`lishi birinchi guruh anion­lari borligini bildiradi.

1. Sulfat ion SO₄^2- ni topish. Tekshirilayotgan erit­madan 4-5 tomchi olib, ustiga HNO₃ ning 2N eritmasidan 6-8 tomchi va BaC1₂ ning 2N eritmasidan 3-4 tomchi qo`shiladi. Oq kristall cho`kma hosil bo`lishi va bu cho`kmaning xlorid kiclotada erimasligi SO₄^2- anioni borligidan dalolat beradi.

2. Sulfit ion SO₃^2- ni topish. Probirkaga tekshiri­layotgan aralashma eritmasidan 4-5 tomchi olib, 2-3 tomchi HC1 ni 2N eritmasidan qo`shiladi. So`ng shu pro­birkaga kraxmal bilan ko`k tusga kiritilgan yod erit­masidan bir necha tomchi qo`shiladi. Eritmani rangsizlanishi tekshirilayotgan eritmada SO₃^2-anionlari bor­ ligini ko`rsatadi.

3. 
   Tiosulfat ion S₂O₃^2- ni topish. Tekshirilayotgan erit­madan 2-3 tomchi olinadi va unga temir (III)-xlorid erit­masidan 1-2 tomchi qo`shiladi. To`q-binafsha rang hosil bo`lishi S<sub>2</sub>O<sub>3</sub><sup>2-</sup>borligini ko`rsatadi.
   

3. 
   Karbonat anion CO₃² ni topish. Tekshirilayotgan eritmada S₂O₃^2-, SO₃^2- ioni borligi ma`lum bo`lsa, unda bu anionlarni sulfat ion SO₄^2- gacha oksidlash lozim, buning uchun tekshirilayotgan eritmaning ayrim ulushiga 4-5 tomchi vodorod peroksid (8-10% ni eritmasi) qo`shilib, suv hammomida ohista isitiladi. Shundan so`ng isitilgan eritmaga xlorid kiclotaning 2N eritmasi­dan 6-8 tomchi qo`shiladi va chiqayotgan gaz CO<sub>2</sub> ohakli suvdan o`tkaziladi. Ohakli suvning loyqalanishi karbo­nat ion CO₃^2- ishtirokini ko`rsatadi.
   

3. 
   Silikat ion SiO₃^2-ni topish. Probirkaga tekshiri­layotgan eritma ulushi (6-8 tomchi)dan solamiz, unga NH₄C1 kristallaridan bir nechtasini tashlaymiz va ohista isitamiz. Oq iviqsimon cho`kmaning hosil bo`lishi, SiO₃^2- ani­oni borligidan dalolat beradi.
   

3. 
   Fosfat ion PO_4­­­^3- ni topish. Probirkaga ammoniy molibdat (NH₄)₂MoO₄ eritmasidan 7-8 tomchi solinadi va ustiga HNO₃ ning 6N eritmasidan 6-7 tomchi qo`shiladi. Hosil bo`lgan aralashmaga tekshirilayotgan eritmadan 5-6 tomchi tomizilib, ozgina isitiladi. PO₄^3- anionlari bo`lsa ammoniy molibdatfosfatning sariq cho`kmasi hosil bo`ladi.
   

Laboratoriya ishi №12

II – ANALITIK GURUH ANIONLARI

Cl^-, Br^-, J^-, S^2-

II – guruh anionlarining umumiy xarakteristikasi

Anionlarning ikkinchi analitik guruhiga xlorid-ion Cl^-, bromid-ion Br­­­­­­­^-, yodid-ion J^-, sulfid-ion S^2- va ba`zi bir boshqa anionlar kiradi.

Bu anionlar Ag⁺ kationlari bilan suvda va suyultirilgan nitrat kislotada erimaydigan tuzlar hosil qiladi. Ikkinchi guruh anionlarining umumiy guruh reagenti nit­rat kislota ishtirokidagi kumush nitrat AgNO₃ hisoblanadi. I guruh anionlarining ko`pchiligi ham kumush nitrat bilan suvda erimaydigan tuzlar hosil qiladi, biroq ularning hammasi nitrat kislotada eriydi va ikkinchi guruh anionlarini topishga halaqit bermaydilar. Bariy xlorid ikkin­chi guruh anionlari bilan cho`kmalar hosil qilmaydi. Shu sababli, II gurux anionlari birinchi guruh anionlaridan farq qilib, BaC1₂ ta`sirida cho`ktirilmaydi.

Ikkinchi guruh akionlaridan ba`zilari biologiya va qishloq xo`jaligida ma`lum darajada ahamiyatga egadirlar.

Xlorid-ion doimo tabiiy suvlar tarkibida bo`ladi. Tuproq tarkibidagi suvda ham xlor ioni birikmalari bo`ladi. Yuqori qatlamida 2% tuzlar saqlovchi tuproqlar sho`rlangan hisoblanib, bunda ko`pincha xloridli sho`rlanish kuzatiladi. Asosan NaCl, CaC1<sub>2</sub>, MgCl<sub>2</sub> tuzlari hisobiga sho`rlanish bo`ladi.

Sut emizuvchi hayvonlar oshqozon suyukligi tarkibida xlorid kislota bo`lib, ovqat hazm qilish jarayonida muhim vazifani bajaradi.

Bromidlar markaziy asab sistemani tinchlantirish xossasiga ega.

Yod birikmalari o`simliklar va hayvonlar organizmlari tarkibiy qismiga kiradi. To`qimalarda yod ioni yodorganik birikmalar holida bo`lib, ayniqsa, halqonsimon bezda yod ko`proq bo`ladi. Tabiiy suvlarda va o`simliklar oziqlarida yod etishmasligi insonda bo`qoq kasalligi kelib chiqishiga sabab bo`ladi.

Sulfidlar va vodorod sulfid tabiatda oqsil moddalarning chirishi (parchalanishi) hisobiga hosil bo`ladi.