Laboratoriya №1 mavzu: Tuproqning fizik-mexanik xossalarini aniqlash (6-soat) Mashg‘ulot maqsadi

Tuproq qattiqligini o
‘
lchagich:
a
– silindrik uchlik o‘rnatilgan; b – konussimon uchlik o‘rnatilgan; 1 – dasta;
2 – prujina; 3 – tirak; 4 – shtok; 5 – asos; 6 – uchlik; 7 – vint; 8 – gayka;
9 – konussimon shesternyalar; v – tuproq qattiqligini o‘lchab hosil qilingan diagrammalar; A – 
silindrik uchlik; B – konussimon uchlik.

---

3 
Qattiqlik o‘lchagich yasagan diagramma bo‘yicha tuproqning standart (o‘rtacha) qattiqligi 
quyidagicha topiladi: 
bunda h – diagrammaning o‘rtacha ordinatasi, mm; S – uchlikning yuzi, mm
2
. 
Diagrammaning o‘rtacha ordinatasi h egri chiziq osd bilan cheklangan yuzani planimetr 
bilan o‘lchab, 
l
2
ga bo‘lib, aniqlanadi. 
Tuproqning uchlik ostida ezilishini ifodalash uchun hajmiy siqish koeffitsienti q
0
(N/sm
3
) 
quyidagicha hisoblanadi: 
0
1
ky
q
Sl

bunda 
l
1
– uchlikning proporsionallik chegarasigacha tuproqqa botishi. 
Chigit ekishga tayyorlangan o‘rtacha og‘ir qumoq tuproq uchun 5...15 sm chuqurlikda P = 
0,2…1,1MPa, shudgorda tuproqning hajmiy siqish koeffitsienti q
0
= 5…8 N/sm
2
.