L. X. Alimova yosh fiziologiyasi va gigiyena buxoro ‒ 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Sfinkter muskullar
Sfinkter (yun. sphingo — qisaman, sphinkter — siquvchi muskul) — halqasimon muskullar. Sfinkter organizmdagi tabiiy tashqi teshiklarni (ogʻiz, tashqi chiqaruv teshigi) yoki naysimon aʼzoning bir qismidan ikkinchi qismiga (qizil o’ngachdan me’daga, meʼdadan oʻn ikki barmoq ichakka, qovukdan siydik chiqarish kanaliga) oʻtish yoʻlidagi tirqishlar qisqarganda ularni toraytiradi yoki berkitadi. Sfinkter maʼlum taranglikda boʻladi. Koʻz yoy pardasi halqasimon muskuli ham Sfinkterga kiradi. Baʼzi Sfinkterlar koʻndalangtargʻil, boshqalari silliq muskullardan tarkib topgan. Sfinkterlarni vegetativ nerv sistemasi innervatsiyalaydi.
Ovqat hazm qilish tizimi sfinkterlari
Yuqori qizilo’ngach sfinkteri. Yuqori darajada qizilo’ngach sfinkter deb ataladigan yuqori sezafagal sfinkter pharranxning oxirida topiladi, u yerda qizilo’ngachning kirishini himoya qiladi. Yuqori qizilo’ngach sfinkteri nafas olayotganda va oziq-ovqat mahsulotlarini nafas olish yo’llariga intilishga yo’l qo’ymaslik uchun havoning qizilo’ngachni olishiga to’sqinlik qiladigan javobgar. Joylashuvini aniqlash, Yuqori qizilo’ngach sfinkteri qayt qilishda ham muhim rol o’ynaydi.
Pastki qizilo’ngach sfinkteri. Kardiyak sfinkter deb ataladigan pastki qizilo’ngach sfinkteri oshqozoni qondiradigan qizilo’ngachning pastki qismida joylashgan.
Uning asosiy funktsiyalari ovqatni qizilo’ngachdan oshqozonga o’tishiga imkon berish, havoning teshilish vaqtida qochishi va oshqozon kislotasini qizilo’ngachni qayta yuvishining oldini olish. Kardiyak sfinkterning noto’g’ri ishlashining asosiy sabablaridan biridir.
Pilorik sfinkter. Pilor sfinkteri oshqozon va ingichka ichakning birinchi qismi bo’lgan o’n ikki barmoqli ichak orasida joylashgan.
Pilorik sfinkter qisman hazm qilingan oziq-ovqat (chim)ni oshqozondan ichakka qo’shimcha hazm qilish va oziqlantiruvchi moddalar olish uchun o’n ikki barmoqli ichakka o’tishiga yo’l ochadi.
Oddi sfinkteri. Oddi sfinkteri keng tarqalgan o’t yo’llari va pankreatik kanalning o’n ikki barmoqli ichakka ulanadigan joyida joylashgan. Yog ‘o’ti o’t pufagidan va safro yo’llarining fermentlarini ichakka qabul qilish uchun ovqatdan so’ng ochiladi, so’ngra o’n ikki barmoqli ichakka kirish uchun oziq-ovqat qismlarini tanaga singdiradi. Oddi disfunktsiyasining sfinkteri - ko’krak qafasidagi og’riq epizodiga olib kelishi mumkin bo’lgan kamdan-kam sog’liqqa oid kasallik.