L. X. Alimova yosh fiziologiyasi va gigiyena buxoro ‒ 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Tekshirish savollari:

1. 
   Sog‘lom organizm deb qanday organizmga aytiladi?
   
2. 
   Kasal organizm deb, organizmning qanday xolatiga aytiladi?
   
3. 
   Yuqumsiz kasalliklar va kelib chiqish sabablari?
   
4. 
   Yuqumli kasalliklar qo‘zg‘atuvchi va tarqatuvchilari?
   
5. 
   Yuqumli kasalliklarning tarqalish usullari?
   
6. 
   O‘tkir kasalliklar?
   
7. 
   Surunkali kasalliklar va ularning kelib chiqish sabablari?
   
8. 
   Kasalliklarning yoshga qarab tarqalishi?
   

ILOVALAR
1-jadval. Faoliyat turiga qarab kislorod iste’mol qilinishi va energiya sarfi

Faoliyat turi	Kislorod iste’mol qilinishi	Energiya sarfi
tinch turganda	200-250	1,00-1,25
ma’ruza o`qiganda	300-500	1,5-2,5
4 km/s tezligda ohista yurganda	600-800	3-4
8 km/s tezlikda yurganda	1400-2000	7-10
g`o`lani uzunasiga yorganda	1720-3100	11,4

2-
jadval. Turli yoshdagi bolalarda umumiy energiya sarfi

Yosh	1 kg massaga hisoblaganda 24 soat mobaynida sarflanadigan umumiy kilokalloriyalar soni
1-3 oy	110-120
6-12 oy	90-100
2-6 yosh	70-75
7-10 yosh	60-70
11-15 yosh	45-55
katta yoshli odam	35-40

3-jadval. Normal ko`z akkomodatsiyasining yosh ulg`aygan sari o`zgarib borishi

Odamning yoshi	O`rtacha akkomodatsiya miqdori	Odamning yoshi	O`rtacha akkomodatsiya miqdori
10	14,6	18	11,2
11	14,2	19	10,9
12	13,6	20	10,6
13	13,6	25	9,3
14	12,5	30	7,7
15	12	40	4,9
16	11,7	50	2,1
17	11,5	60	1

4-jadval. Har xil sinf o`quvchilarida ko`zning refraktsiyasi

refraktsiya	tayyorlov	1	2	3	4	5	6	7
normal	18,6	28,0	26,4	27,3	28,4	24,2	25,1	21,0
yaqindan ko`rish	13,6	15,8	22,4	30,7	28,4	41,3	42,0	42,8
uzoqdan ko`rish	67,8	55,6	50,3	41,3	34,7	34,5	32,4	30,2

ATAMA VA IBORALARNING IZOHLI LUG’ATI

Physiology	Fiziologiya	Fiziologiya yunoncha-tabiat
Microscope	Mikroskop	Mikroskop-kattalashtiruvchi asbob
Anthropometric-.	Antropometricheskiy-.	Antropometrik-tana o`lchamlarini aniqlash usuli.
Perikussia-	Perikussiya-	Perikussiya - barmoq yoki bolg`acha bilan urib aniqlash usuli.
Auskul'tatsiya method-	Sposob auskulatsii-	Auskul’tatsiya usuli - eshituv asboblari yordamida g`ovak organni eshitish.
Horizontal surface	Gorizontal’naya poverxnost’-	Gorizontal yuza - er yuzasiga parallel bo`lib, tanani biri ikkinchisi ustida joylashga qismlarga bo`ladi.
The Medial surface-	Medial’naya poverxnost’-	Medial yuza - o`rta yuza tanani simmetrik o`ng va chap qismga bo`ladi.
The Sagital	Sagittal’naya poverxnost’-.	Sagital yuza - o`rta yuzaga parallel bo`ladi.
The Frontal surface,	Lobnaya poverxnost’-	Frontal yuza - pyoshana yuzasiga parallel bo`lib, tanani biri ikkinchisi oldida joylashgan qismlarga bo`ladi.
Lateral surface-	Bokovaya poverxnost’-	Lateral yuza - yon o`rta yuzadan chetroqda.
Ventral-anterior, close to the surface of the abdomen	Bryushnoy-	Ventral - oldingi, qorin yuzasiga yaqin
Dorzal-	Spina-	Dorzal - orqaga xos, orqa.
Proximal-	Proksimal’no-	Proksimal - gavdaga yaqin.
Distal-	Distal’-	Distal - gavdadan uzoq
Histology	Gistologiya.	Gistologiya –to`qimalar haqidagi ta`limot.
Cytology	TSitologiya-	Sitologiya- hujayra haqidagi ta`limot
Zygote	Zigota	Zigota-urug`langan tuxum hujayra
Ectoderma-	Ektoderma-	Ektoderma-embrionning tashqi qavati
Endoderma-	Endoderma	Endoderma- embrionning ichki qavati
Mesoderma-	Mezoderma	Mezoderma- embrionning o`rta qavati
Leukocyte-	Leykotsit	Leykotsit-oq qon tanachalari
Erythrocyte-	Eritrotsit-	Eritrotsit-qizil qon tanachalri
Crumbatsit-	Trombotsitno-	Trombotsit-qon plastinkalari
Osteocyte-	Osteotsit	Osteotsit-suyak hujayrasi
Myofibrils-	Miofibrilli-	Miofibrillar-mushak tolasi
Neurology-	Neyrologiya-	Neyrologiya-asab tizimini o`rgatuvch ta`limot
Dendrites-	Dendriti-	Dendritlar-asab hujayrasining kalta tolasi
Mielin-	Mielin-	Mielin-asab tolasining tashqi pardasi
Axon-	Akson-	Akson-asab hujayrasining uzun tolasi
Ontogenesis-	Ontogenez-	Ontogenez-individual rivojlanish
Phelogenesis	Felogenez-	Felogenez- tarixiy taraqqiyot
Actualization-	Actelaration-	Aktselaratsiya-o`sish tezligi
Irradiation-	Irradiatsiya-	Irradiatsiya-tarqalish
Afferent-	Afferentno-chuvstvitel’niy	Afferent-sezuvchi
Efferent	Efferent	Efferent –harakat
Dominant	Dominanta-	Dominanta-o`ta qo`zg`alish.
Pereferic.	Periferiyno-	Pereferik-chetda joylashgan.
An electroencephalograph	Elektroentsefalograf-	Elektroentsefalograf - katta yarim sharlardan biotoklarni yozib oluvchi apparat.
Electroeniephalogram is biotock	Elektroeniefalogramma	Elektroeniefalogramma - katta yarim sharlardan yozib olingan biotok.
Indiferent	Indiferent-	Indiferent - befarq ta`sirot.
Differentsirovka-.	Differentsirovka-	Differentsirovka - tabaqalash.
Choleric	Xolerik-	Xolerik - qo`zg`aluvchan tip.
Melancholic	Melanxolik-	Melanxolik - tormozlanuvchan tip.
Phlegmatic-.	Flegmatik-	Flegmatik -kam harakat tip.
Sangvinik	Sangvinik-	Sangvinik - harakatchan tip.
Anastomosis	Anastomoz -	Anastomoz - chigil hosil bo`lish, tomirni ulanishi.
Sclera-	Sklera-	Sklera – ko`zning oqsil qavat.
Pour	Muguz-	Muguz-shox
Tactile-	Taktil’no-	Taktil - tegish orqali sezish.
Dioptre-	Dioptriya-	Dioptriya - linzaning nur sindirish kuchi.
Endolymph-	Endolimfa-.	Endolimfa - ichki limfa.
Aperture-	Diafiz-	Diafiz - uzun suyakning tanasi.
Epiphysis	Epifiz-	Epifiz - uzun suyakning ikki uchi.
Osein	Osein-	Osein - suyakning organik moddasi.
Scoliosis	Skolioz-	Skolioz - umurtqa pog`onasining qiyshayib qolishi.
Fistula	Fistsiya-	Fistsiya-mushakni o`rovchi parda.
Latent	Latentniy	Latent - yashirin davr.
Miofibrill	Miofibrill	Miofibrill – mushak tolasi.
Static	Statika	Statik - mushakni bir xil qisqarib turishi.
Dynamic work	Dinamicheskaya rabota	Dinamik ish - mushaklar yordamida turli harakatlarni bajarilishi.
Cystola	Sistola	Sistola -yurak qisqarishi.
Money's-	Pul’s-	Pul’s - tomirlarni tebranishi.
Artery-	Arteriya-	Arteriya-lotincha havo saqlayman manoni bildiradi
Pleura- .	Plevra –	Plevra - o`pka pardasi.
Visceral –	Vistseral’naya-vnutrennyaya zanaveska.	Vistseral - ichki parda.
Parietal –	Temennaya-vneshnyaya zanaveska.	Parietal - tashqi parda.
Diaphragm-	diafragma	Diafragma - ko`krak bilan qorin bo`shlig`ini ajratib turuvchi muskul.
Pulmonary	Ventilyatsiya legkix