L. X. Alimova yosh fiziologiyasi va gigiyena buxoro ‒ 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Me’da bezlari. Me’daga tushgan ovqatning ichki qismlariga, me’da shirasining xlorid kislotasi juda sekinlik bilan kiradi. Muhit kislotalikka aylanmaguncha, so‘lak amilazasi polisaxaridlarning parchalanishini me’dada davom ettiraveradi. Me’da shirasi tarkibidagi enzimlar, oqsillarning kimyoviy jihatdan qayta ishlanishini boshlab yuboradi. Me’dada bir necha soat turgan ovqatning moddalari eriydi, yumshaydi, shiraga aralashadi va asta-sekin o‘n ikki barmoqli ichakka o‘tadi. Bu jarayonlar, me’daning sekretor va motor faoliyatlariga bog‘liq. Bulardan tashqari, me’da inkretor so‘rish, ekskretor va ovqat hazm qilishga bog‘liq bo‘lmagan faoliyatlarga ham ega.
Me’daning shilliq pardasida joylashgan bezlar shira ishlab chiqaradi. Bu bezlar, maxsus bez hujayralaridan-glandulotsitlardan tashkil topgan. Me’da shirasining asosiy tarkibiy qismi proteolitik enzimlarni-asosiy glandulotsitlar, xlorid kislotani-parietal glandulotsitlar sintezlaydi. Mukotsitlar, shira tarkibiga shilliq ajratadi. Me’daning pilorik (chiqish) qismidagi muhitning rN darajasi, bu yerdagi bezlarning tarkibida parietal glandulotsitlarning yo‘qligi sababli ishqoriydir.
Me’da shirasi, me’da bezlari tarkibiga kiruvchi, morfologik jihatdan bir xil bo‘lmagan hujayralar va yuzaki epiteliy hujayralar tomonidan ishlab chiqariladi. Me’da tubida va tanasida joylashgan bezlar uch xil tipdagi hujayralarni o‘z ichiga oladi:1) xlorid kislota ishlab chiqaradigan hujayra; 2) asosiy hujayralar, ular proteolitik enzimlar majmuasini ishlab chiqaradi; 3) qo‘shimcha (mukoid) hujayralar, ular shilliq (mutsin), mukopolisaxaridlar, gastromukoprotein va bikarbonat ajratadi. Me’daning antral bo‘limidagi bezlar asosan mukoid hujayralardan iborat. Me’da tubidagi va tanasidagi sekretor hujayralar kislotali va ishqorli shira ajratadi, antral bo‘lim hujayralari esa faqat ishqorli hujayra ajratadi. Bir kechayu-kunduzda odamning me’dasi 2,0-3,0 l shira ajratadi va uning reaksiyasi, ertalab, ovqat yemasdan oldin neytral yoki ishqorli bo‘ladi, ovqat yegandan so‘ng - kuchli kislotali bo‘ladi (pH 0,8-1,5).