L. X. Alimova yosh fiziologiyasi va gigiyena buxoro ‒ 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

II	A
β
III	B	α
IV	AB	0

Hayot jarayonida shunday hollar uchrab turadiki, biron baxtsiz hodisa natijasida kishi ko’proq yo’tadi. Bemorga boshqa odamdan qon olib yuyish zarur bo’ladi. Qon quyishda ma’lum qoidalarga e’tibor berish kerak, aks holda, eritrotsitlar bir -biriga yopishib qoladi, ya’ni agglyutinatsiya reaksiyasiga uchraydi va bemor o’lib qoladi. Qon beruvchilar donor, qon oluvchilarni resipient deyiladi.
Statistik ma’lumotlarga ko’ra, birinchi gruppa taxminan 40%, ikkinchi gruppa — 39%, uchinchi gruppa 15%, to’rtinchi gruppa — 6% odamlarda uchraydi.
Qon quyish paytida donor qonidagi agglyutinogen resipient sonidagi agglyutinin bilan uchrashsa, boshqacha qilib aytganda, bir xil tipdagi aglyutinogen va aglyutininlar qonda bo’lib qolsa, masalan agglyutinogen A va agglyutinin alfa, yoki agglyutinogen V va agglyutinin betta uchrashsa, agglyutinatsiya reaksiyasi yuz beradi.
Agglyutinatsiya reaksiyasida plazmadagi agglyutinin yelim vazifasini bajarib, eritrotsitlarni bir—biriga yopishtirib quyadi. Birinchi gruppa qonni istalgan qon gruppasiga suyish mumkin, lekin boshqa gruppa qoniga quyilganda sekin va oz miqdorda quyiladi. To’rtinchi gruppa qonini faqat shu gruppa qoniga quyish mumkin. Ikkinchi va uchinchi gruppa qonlarni bir-biri bilan aralashtirib bo’lmaydi.
Birinchi gruppa songa ega insonlarni universal donorlar, to’rtinchi gruppa qonga ega insonlarni universal resipiyent deyiladi. Shunga muvofiq ravishda qon quyishda ularning agglyutinogen omili borligi inobatga olinadi.
Qon eritrotsitlarida yana bir agglyutinogen "rezus omil" uchraydi. Qon gruppasiga hech qanday aloqasi yo’q bo’lib, qon quyishda bu omilga e’tibor berish kerak. Insonlarning 85%ida "rezus — omil" bo’ladi va bular "rezus — musbat" deb ataladi. Qolgan 15% odamlar qonida bo’lmaydi va ular "rezus — manfiy" deb ataladi.
Rezus — omili musbat va manfiy bo’lgan qonlarni aralashishi agglyutinatsiya reaksiyasiga olib keladi. Yoshlarning turmush qurishida kelin — kuyovlarni tibbiy ko’rigida shu omilga katta e’tibor beriladi. Agar otasining qoni rezus—musbat bo’lsa, onasining rezusi — manfiy bo’lsa, bolaning soni rezus —musbat yoki manfiy bo’lishi mumkin. Agar rezus musbat bola qonining agglyutinogenlari ona qoniga o’tsa, u yerda rezus —musbat eritrotsitlarga qarshi antitelalar (agglyutininlar) ishlab chiqaradi. Agar shu antitelolar yo’ldosh orqali homila qoniga esa, agglyutinatsiya reaksiyasi bo’ladi va homila nobud bo’lishi mumkin. Ona qonida rivojlanayotgan homilaning qon rezusi manfiy bo’lsa, bola normal tug’iladi.