L. X. Alimova yosh fiziologiyasi va gigiyena buxoro ‒ 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

56-расм. " 5—6 ёшли бола­нинг номсиз суяги:

1. 
   — чеккаси торайли тос суяги,
   
2. 
   — тос суяги ва ков суяклари­нинг тогай-чи бирикиш ери, 3-ков суяги, 4 — ков суяги ва куймич Ьуя'гининг тогайли бирикиш ери, 3— куймич суяги, 6 — куймич
   

косаси.

^ У
Bola qanchalik yosh bo’lsa, qo’l suyaklarining shakli shunchalik sodda tuzilgan bo’ladi. Besh oyli bolani rentgenda qaraganda suyak shakllanmagandek bo’lib ko’rinadi. 3 yoshda tirsak suyagi tomonda suyakning kallagida suyaklanish nuqtasi kurinadi. Etti yoshda bilak chuqurchasining yadrosi kattalashadi, shu sababli o’tkir o’simta tirsak suyagining g’adir-budurligi va kallagining yadrosi yaxshi ko’rinadigan bo’ladi. 8 yoshda suyak yadrosi bo’lmagan ichki bo’g’im kemirchaklari paydo bo’ladi. 10 yoshda u suyaklanadi, tirsak suyagining kallagi shakllana boshlaydi, elka suyagi ichki o’sig’ining xarakterli belgilari paydo bo’ladi. 14 yoshli bolalarda bilak suyagi kallagining yadrosi birmuncha tez rivojlana­di, 17 yoshda esa hamma yadrolar muvofiq suyaklar bilan birikib ketadi. Shunday qilib, tirsak suyagining o’simtasida suyaklanish nuqtasi bolalarda 12-13 yoshlarda hosil bo’ladi.
Bola hayotining ikkinchi yili oxirlarida tirsak suyagining pastki kallagida suyaklanish nuqtasi hosil bo’lishini rentgenogrammada kuzatish mumkin. Uch yoshli bolalarda bu nuqtalar kaft suyaklari kallagida va barmoq suyaklarida bo’ladi. To’rt yoshda suyaklanish nuqtasi yarim oysimon suyakda hosil bo’ladi. 8—9 yoshli bolalarda tirsak suyagi kallagining suyaklanishi hisobiga bigizsimon o’simta hosil bo’ladi. 10—12 yoshda kaft usti suyaklarining (eng avval, eshkaksimon, so’ngra katta va kichik ko’p burchakli, pirovardida, no’xatsimon suyaklar va boshqalar) suyaklanishi kuzatiladi.
Qizlarda suyaklanish 12—13 yoshlarda, bolalarda esa 13—14 yoshlarda boshlanadi.
Qo’llarning suyaklanish jarayoni mehnat faoliyati bilan bog’liq. Bola 1 qo’li suyaklanishining se­kin-asta borishi qulga tushadigan jismoniy yukning zarur gigienik normasiga xususan, o’qish vaqtida (yozish vaqtida, maktab oldi hovlisida ishlashda, mexnatning boshqa turlarida) rioya qilishni talab etadi. Gigienik talablardan muhimi qo’lni mashq qildirish, bolalarda sekin-asta, sistematik ravishda va har tomonlama mehnat malakalari hosil qilish, sportga o’rgatish, sportning, ayniqsa, ko’lni rivojlantirishga yorqam beradigan turlarini o’rgatishdir.
Oyoqning nomsiz suyaklari olti yoshgacha alohida turib, so’ngra bir- biriga birika boshlaydi va 18 yoshga etganda bir suyakka birlashadi. Ayollarning chanoq suyagi keng va erkaklarnikiga nisbatan kalta bo’ladi. Biroq bu farq 8—9 yoshdan keyin boshlanadi.
Bola chanoq suyagi shakllanishining uchta davri bor:
I—bola tug’ilgandan uch yoshgacha bo’lgan davr: bunda channoq suyagi ancha tez o’sadi;
II—4 yoshdan 8 yoshgacha bo’lgan davr: organizmning o’sishiga va muskullar qisdarishiga bo’ladigan ta’sir chegarali bo’ladi;
III davr: 9—15 yoshgacha bo’lgan davr avvalgi ta’sirlarga uzoq o’tirish zaruriyati qo’shiladi.
Chanoq suyaklarining o’sishiga jismoniy mashqlar, aynidsa, oyoq va qorinning rivojlanib boruvchi muskullari yorqam beradi. Bu, ayniqsa, bo’lajak onalar — qizlar uchun katta aqamiyatga ega.
2.3 Muskul tizimi. Muskul xossalari va muskul xillari. Muskul paylari va boylamlari. Ko’ndalang – targ’il muskullar. Silliq muskullar. Muskullar qisqarishini energiya bilan ta’minlanishi. Sfinkter muskullar. Bosh va bo’yin muskullari, gavda muskullari, qo’l-oyoq muskullari