L. X. Alimova yosh fiziologiyasi va gigiyena buxoro ‒ 2022 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Venalar va ularning funksiyalari. Venalarda qon harakati umuman qon quyuqlanishining muhim omili hisoblanadi, chunki diastola vaqtida yurakning qon bilan to’lishi shu omil bilan belgilanadi. Venalarning muskul qavati uncha qalin bo’lmaganidan, ularning devori arteriyalar devoriga qaraganda ko’proq cho’ziladi. Shuning uchun venalardagi bosim hatto oz bo’lganda ham, devori ancha cho’ziladi va ularda talaygina qon to’planib qolishi mumkin. Venoz bosim va venalarda qonning oqish tezligi. Venalarda bosim tez pasayadi. Postkapillyarlarda bosim 20 mm s.u.da bo’lsa, mayda venalarda 12-15 mm.s.u.da bo’ladi. Ko’krak qafasidan tashqaridagi yirik venalarda bosim 5-6 mm.s.u.ga teng, venalarning o’ng bo’lmachaga o’tadigan qismida bundan ham past, ya’ni 2-5 mm.s.u.ga teng. Nafas olganda 0 atrofida bo’ladi.
Venoz tizimning boshlanishidagi bosim yurakning qonga baxsh etgan bosim qoldig’idir. Qorinchalarning qisqarishi qonga bergan kinetik energiya qon kapillyarlardan o’tganidan keyin ham qisman saqlanib qoladi. Bu qoldiq bosimdan tashqari, qonning venalar orqali yurakka qaytib kelishida ko’krak qafasining so’ruvchi kuchi katta ahamiyatga ega. Nafas olgan paytda ko’krak qafasi kengayadi, ko’krak bo’shlig’ida bosim manfiylashadi (ya’ni atmosfera bosimidan past bo’lib qoladi). Venalar devori yupqa bo’lgani uchun bu manfiy bosim ularga ham tarqaladi. Natijada qonning yurak tomon harakati tezlashadi. Demak, venalarning boshlanish qismida bosim 12-15 mm.s.u.ni tashkil qilsa, oxirida 2-5 mm.s.u ga teng, nafas olgan paytda hatto manfiy bo`ladi. Bosimdagi bu farq qonning yurak tomon harakatini ta’minlovchi dastlabki kuchdir.
Skelet muskullarining ritmik qisqarishlari ham (masalan, yurgandagi, o’tin arralagandagi harakatlar) venalarda qonning oqishiga yordam beradi. Qisqargan muskul ichidagi va yonidagi venalarni qisib, ulardagi qonni siqib chiqaradi. Venalardagi qopqoqlar siqib chiqarilgan qonni faqat yurak tomon harakat qilishini ta’minlaydi.
Periferik venalarda qon oqishning tezligi 6-14 sm/s, kavak venalarda 20 sm/s atrofida. Venalarda qon oqishi arteriyalarga nisbatan sekinroq boladi chunki, ular arteriyalarga nisbatan 2-3 baravar keng.