L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Ishchi kuchi migratsiyasi
shunchaki sodir bo‛lmaydi, bu ma’lum ijtimoiy-
iqtisodiy sabablarga asoslanadi. Mehnat migratsiyasining iqtisodiy vazifasi butun 
mamlakat bo‛ylab mehnat resurslarini samarali taqsimlanishini ta’minlash, ishchi 
kuchiga talab va taklif nisbatining muvofiqlashtirilishidir. Ushbu vazifani amalga 
oshirish natijasida ishchi kuchidan foydalanish samaradorligi oshadi. 
Mehnat migratsiyasining
ijtimoiy vazifasi aholining turmush darajasini 
yaxshilash, inson hayotining ijtimoiy hayotdagi o‛rni va mavqeini yanada 
oshirishdan iborat. 
YaIMni yaratishda qatnashadigan iqtisodiy resurslarning eng asosiylaridan biri 
bo‛lgan mehnat resurslaridan to‛liq foydalanilmaslik ishsizlikda namoyon bo‛ladi.
Makroiqisodiy tahlilda mehnat resurslari emas balki ishchi kuchi 
kategoriyasidan ko‛proq foydalaniladi.
Ishchi kuchi yoki iqtisodiy faol aholi deganda mehnatga layoqatli yoshdagi 
ishlayotgan va ishsiz yurgan aholining umumiy soni tushuniladi. 
 
Mehnat bozorida boshqa resurslar bozori singari talab va taklif qonuni amal 
qiladi. Ishchi kuchining bahosi hisoblangan real ish haqi hajmi oshsa ishchi 
kuchiga bo‛lgan talab qisqaradi, agar real ish haqi hajmi kamaysa ishchi kuchiga 
bo‛lgan talab ortadi, ishchi kuchi taklifi esa kamayadi. Ishchi kuchiga bo‛lgan talab 
miqdorining ishchi kuchi taklifi miqdoridan kam bo‛lishi ishsizlikni keltirib 
chiqaradi.
Bandlikning Keyns nazariyasi, uning asoschisi Jon Maynard Keyns nomi bilan 
atalgan, rivojlangan bozor iqtisodiyotini davlat tomonidan tartibga solish uchun 

---

175 
eng muhim asos bo‛lib xizmat qiladi. Uning "Foizlar va pul va bandlikning 
umumiy nazariyasi" kitobining nashr etilishi iqtisodiy fanning yangi sohasi – 
makroiqtisodiyotga asos soldi. Ushbu asar orqali u va uning tarafdorlari beqaror 
kapitalistik iqtisodiyot g‛oyasi va uni davlat tomonidan tartibga solish zarurati 
bilan birlashtirilgan yo‛nalishni shakllantirdi. Keynsning asosiy modeli statistik 
bo‛lib, u qisqa muddatli davrda barcha iqtisodiy jarayonlarni ko‛rib chiqdi. Ushbu 
modeldagi barcha asosiy kategoriyalar, masalan, ishlab chiqarish - vaqt o‛tishi 
bilan o‛zgarmadi. Ushbu yondashuv 30-yillardagi depressiv iqtisodiyotining o‛ziga 
xos xususiyatlari bilan bog‛liq edi. O‛sha davrda uzoq muddatli iqtisodiy o‛sish va 
iqtisodiy dinamikaning muammosi birinchi o‛rinda emas edi. Birinchi navbatda 
to‛liq bandlikka qanday qilib tezda o‛tish, ishsizlikni qanday tugatish, 
foydalanilmayotgan quvvatlarning mavjudligi va tovarlarni ortiqcha ishlab 
chiqarish masalasi turar edi. 
Iqtisodiyotni to‛liq o‛zini o‛zi boshqarish qarorlarini belgilab bergan 
bandlikning klassik nazariyasi, 30-yillarda barcha savollarga javob bera olmadi, 
barcha ijtimoiy ziddiyatlarni hal qila olmadi. Ko‛chalarda minglab qashshoq va 
nochor ahvoldagi insonlar bor edi, 1920-1930 yillar inqirozi tufayli kelib chiqqan 
to‛liq ish bilan ta’minlashning klassik tushunchasiga to‛g‛ri kelmaydigan ochlik va 
vayronagarchiliklar mavjud edi. O‛sha paytda odamlarni qiziqtirgan savollariga 
javob beradigan odam topildi va bu kishi J.M.Keyns edi. U o‛z ishida bandlikning 
klassik nazariyasini tanqid qildi va qisqa vaqt ichida iqtisodiyot siklik ishsizlik 
bilan ajralib turishini ko‛rsatdi va bundan faqat iqtisodiyotni tartibga solish uchun 
davlat dastaklaridan faol foydalangan holda qutulish mumkinligini isbotladi. Nima 
uchun tizim o‛zini mustaqil va avtomatik ravishda "tuzatmaydi"? Keynsning 
ta’kidlashicha, u kelajakdagi iste’mol tovarlariga bo‛lgan samarali talab bilan 
jamg‛arma bir xil emasligida sodir bo‛ladi. Va ishsizlarning ishlashga tayyorligi 
o‛z-o‛zidan hozirgi iste’mol tovarlariga bo‛lgan samarali talabga aylanmaydi.