Л. М. Шипитсйна И. А. Вартанян анатомия, ФİЗİология ва патология eшитиш, нуқҚ ва кўриш органлари

17-жадвал
Унли товушлар таснифи

Тилни кўтариш	Унлилар
	олдинги қатор	ўрта қатор	орқа қатор
Юқори	ВА	НС	бор
Ўртача	НС	-	О
Пастроқ	-	А	-

Ундош товушларнинг артикулятсияси. Ундош товушларни ҳосил қилишда:
- ҳаво оқими овоз йўлининг у ёки бу жойида кўпроқ ёки камроқ аниқ тўсиққа дуч келади;
- Бу ҳаракатлар речеобразуюсче тез ўзгариш бўлди - биринчи механизми;
- Кўпгина ундош товушлар сезиларли даражада аниқланган Спеc - Cой ўткинчи товуш ҳосил бўлганда пайдо бўлади.
Бинобарин, ундошлар ўзаро боғлиқ хусусиятларга эга - экшалатсияланган ҳаво оқими йўлида содир бўладиган қувур боғлашдаги не тўсиқлари, яъни. уларнинг товуши ҳам ҳосил бўлиш усулига, ҳам тўсиқнинг жойига боғлиқ.
Қуйидаги Призна - Каҳ асосида ундош товушларнинг таснифи :
- овозли манбанинг иштироки (кар, овозли);
- таълим усули (йивли, окклюзив, титроқ);
- таълим жойи (лабиал, апикал, среднеязйч - не, велар);
- бурун бўшлиқларининг иштироки (бурун, тоза);
- тилнинг орқа қисмининг ҳолатининг табиати (қаттиқ, юмшоқ).
Ундош товушларни артикулятсия қилиш усулларини кўриб чиқинг. Агар про - товушни кўтарадиган бўлса, артикуляр органлар (масалан, лаблар) қаттиқ ёпилади ва кейин у йиртилган жет экспирату - эмого ҳавода окклюзив ёки портловчи, ундош товушлар ҳосил бўлади. Улар ҳар доим акустик шовқин компонентини ўз ичига олади. Агар артикулятсиянинг фаол ва пассив органлари ўртасида тор бўшлиқ қолса, у ҳолда бўшлиқ ёки фрикатив ундошлар ҳосил бўлади. Тўлиқ камон бўғим аъзоларининг синиши аста-секин содир бўлса, шакл окклюзив-ёриқ ундошлар (Аффриқуе - сиз). Агар тебраниш олдиндан бир давлат ҳаво оқими натижалари - дўл ҳосил титроқ ундош (карнайлар). Тўлиқ ёпиш органлари натижасида ундош Артиcо - лятсии (масалан, лаблар орасидаги ришта) бошқа жойларда ҳаво оқими учун эркин ўтиш бор бўлса (масалан, лекин - сиял ҳаракатлар) окклюзив-лоопинг дейилади . Бу шовқин - шараф пайдо бўлмайди. Конкордант ундошлар бурун ва огʻзаки ундошларга боʻлинади. фаол артикулятсия танаси ЯВ бўлса - ляются лаблари, у эрда ундош деб аталади лабиал, тил бўлса - лингуал.
Нутқни қониқарли идрок этиш учун овоз частота диапазони 80-3000 Гтс бўлиши кифоя. Ушбу ОЖEC диапазони - нутқнинг деярли тўлиқ тушунарлилигини таъминлайди. Од - Нако нутқни, мусиқани юқори сифатли узатиш ва идрок этиш учун кенгроқ частота диапазонини талаб қилади - 20 дан 16 Гтс гача - 20 кҲз, яъни. эшитишнинг бутун частота диапазони.
Нутқни идрок этишнинг самарадорлиги унинг овоз баландлигига боғлиқ . Сигнал аниқ ўқилиши учун у ошиб кетиши керак
223 

ўрта ва баланд товушлар даражаси тахминан 30 дБ га. СЛEда - чойнинг заиф шовқини (40 дБ) 20 дБ дан этарлича ошиб кетди.

11.2.Нутқнинг марказий механизмлари
Сўз қуйидаги асосий вазифалари: коммуникатив - , қўзғамоқ, хлорид норматив, дастур, деб ўйлади - ҲС.