L. A. Djalilova

Qishki Osiyo o'yinlari - Osiyo Olimpiya kengashi a'/oiari boMgan davlatiar o'rtasida qishki sport turlari bo'yicha o‘tkaziladigan sport musobaqalaridir (25—26-jcutvallar).
I qishki Osiyo o‘yiniari 1986-yif I-8-mart kuniari Sapporo shahrida (Yaponiya) bo‘Iib o‘tgan. Yaponiya Milliy olimpiya qo'mitasi tashabbusi biian 1982-yiIda qishki Olimpiya o'yinlarini o‘tkazish g‘oyasi tavsiya etilgan. 1984-yilda Osiyo Olimpiya Kengashi tomonidan qishki Olimpiya 0‘yinlarini o‘tkazish to‘g‘risidagi qaror qabul qilingan.

1. 
   qishki Olimpiya o‘yinlarida 7 sport turi bo'yicha 35 medaliar komplekti uchun musobaqalar o'tkazilgan. Olimpiya o‘yinlari dastu- riga tog‘ chang‘isi sporti, biatlon. chang'ida poyga. ligurali uchish. konkida yugurish, shaybali xokkey, short-trek va ko'rgazmaii tur sifatida tramplincLan sakrash kiritilgan. Olimpiya o‘yinlari natijalari bo'yicha umumjamoa hisobida Yaponiya - 1-o'rin (29-23-6). Xitov- 2-o‘rin (4-5-12). Janibiy Koreya - 3-o‘rinni (1-2-5) egallagan.
   
2. 
   qishki Osiyo o‘yin!ari 1990-yiI 9-14-mart kunlari Sapporo shahrida (Yaponiya) o'tkazilgan. Eron. Tayvan va Filippin davlatlari qishki Osiyo o'yiniarida ilk bor ishtirok etgan. O'yiniar dasturiga kiritilgan 6 sport turidan 33 medallar komplekti uchun musobaqalar bo'Igan. O'yinlar dasturiga ftgurali uchish kiritilmagan. 0‘yinlarda eng yuqori natijalarga Yaponiya sportchilari erishgan edi. Spoctchtlar Seyko Xasimoto konkida vugurish bo'yicha 4 ta oltin medallor, Fumiko Aoki chang'i sporti bo'vicha 3 ta oltin medallarni olganlar.
   
3. 
   qishki Osiyo o‘vinlari 1996-yil fevralda Xarbin shahrida (Xitoy) o'tkazilgan. Bti qishki Osiyo o‘yinlarida ilk bor yangi mustaqii davlatlar - O'zbekiston. Qozog‘iston, Qirg‘iziston va Tojikiston qatnashgan. 0‘yinlar dasturiga 8 sport turidan birinchi marta fristayl kiritilgan. 0‘zbekiston terma jamoasi 17 mamlakat orasidan 5-o‘rinni egaliagan.
   

Qishki Osiyo o'yinlarining umumjamoa medallar hisobi natijalari bo‘yicha O'zbckiston terma jamoasi Osiyo qit'asida 6- 0‘rinni egallab turibdi.


330

O'yin	Yil	O'tkazilgan ioyi _	Dav- lat	Sport- chi	Sport turi	1-o‘rin
I	ld86	Sapporo. Yaponiya	7	439	7	Yaponiya
II	1990	Sapporo. Yaponiya		310	6	Yaponiya
III	1996	Xarbin. Xitoy	17	453	8	Xitoy
IV	1999	Kanvondo. Ja- nubiy Koreya	14	798	^7	Xitoy
V	2003	Aoniori. Yaponiya	17 ^H	641	10	Yaponiya
VI	2007	Chanclnin, Xitoy	25	796	10	Xitoy
vn	2011 j	Olma-Ota, Qozog'iston		1134 1	11	Qozog' iston

26-jadvaI Qishki Osivo o‘yinlarining umuinjanioa medallar hisobi natijalari T/r	Davlat	0‘yin- Ol- lar ^1 tin		Ku- mush	Bronza	Jami,
1	Yaponiya	7 f i?4		126	92	332 1
2	Aitoy	7 ! 82		71	96	249
3	Qozog'iston	5	69	51	44	164
4	Janubiy Koreya		58	65	. . 76.	199
5 _	Shimoliy Koreya	5	1	4	11	16
6	O‘zbckiston	5	1	2	4	7
7	Livan	4	1	1	0	2
8	M ot)§ o i jyn	7	0	1	6	7
9	Eron 5		0	1	2	3
JP	_Qirg/izisjon 4_		__P_i_ A _		1	1

Panamerika oyinlari - Ainerika qit'asida XOQ rahbarligida o'tkaziladigan xalqaro kompleks musobaqalardir. Panamerika o'yin-

0‘vin	Yil	Shaliar, davlat	Dav- lat	Sport Sport- turi chi soni		| i 1-o‘rin :
1	1951	Buenos-Ayres. Argentina	21	18	2513		Argcn- tina i
1 ii	1955	Mexiko, Meksika	22	17	2583		AQSH
ui	1959	Chikago, AQSH	25	18	2263		AQSH
IV	1963	san-Paulu, Braziliya	22	19	1165		AQSH 1
V	1967	Vinnipeg. Kanada	29	19	2361		AQSH AQSH
VI	1971	Kali, Kolumbiva	32	17	2935
VII	1975	Mexiko, Meksika	33	20	3146		AQSH 1
Vlll	1979	San-Xuan, Puerto- Riko	34	22 ^1	3700		AQSH j
IX	1983	Karakas. Venesuela	36	22	3426		AQSH j
X	1987	Indianapolis, AQSH	38	27	4453		AQSH 1
XI	1991	Gavana. Kuba	39	27	4519		Kuba i
XII	1995	Mar-del'-Plata, Argent	42	34	5114		AQSH
XIII	1999	Vinnipeg, Kanada	^42 .	35	5000		AQSH
XIV	2003	Santo-Domingo. Dominikan RespuWikasi	42	35	5196		AQSH
XV	2007	Rio-de-Janeyro, Brazil	42	34	5633		AQSH
XVI	2011	Civadalaxara, Meksika	42	36	6003		AQSH
XVII	2015	Toronto. Kanada	42	36 6000		AQSH

332




Panamerika o'yinlarini tashkil qilish g‘oyasi 1926-yilda Vlexiko shahrida bo'Jih o'lgan J Markaziy Amerika o‘yinlaridan keyin XOO Prezidenti Anri de Bayye-Latur tomonidan ilgari surilgan. 1932- yildagi Olimpiya o‘yinlari davomida Amerika mamlakatlari vakillarining uchrashuvi bo'lib o'tgan' J936-yilda esa bu g'oya qit'a sport rahbarlari tomonidan ma qullangan. 1937-yilda AQSH Olimpiya Assotsiatsiyasining prezidenti Eweri Brendej Anterika qit'asi sportchilarini DaJlasda o'tkaziladigan musobaqalarga taklif etgan. Bu musobaqalarda Argentina. Braziliya, Kuba. Kanada. Kolumbiya, Chili. AQSH. Paragvay \a Peru sportahilari ishtirok etgan. 1940-yilda Argentina MOQ tashabbusi bilan Bjlienos-Ayresda Amerika qit'asi mamlakatlarining 1 kongressi o‘tkazilib. bunda 16 davlat vakillari qatnashgan. Kongressda Panamerika sport qo'mitasi tashkil topib. 1942-yildan boshlab Panamerika o‘yinlarini o'tkazish to'g'risida qaror qabuJ qilingan. Biroq Ikkinchi jahon urushi bu g'oyani amaJga oshirishga to'sqinlik qilgan. 1945-vilda Panamerika o‘yinlari g'oyasi vana qayta tiklangan va 1948-yil Londonda 11 Amerika sport kongressida Panamerika o'yinlarini o'tkazilishi to’g‘risidagi qaror tasdiqlangan.
Panamerika o'yinlari Olimpiya o'yinlaridan bir yil oldin tashkil qiJinib. har 4 yilda bir marta o'tkaziladi. Bu sport musobaqalariga XOQ va MOQ Assotsiatsiyasi tomonidan tan olingan Panamerika sport tashkiloti rahbarlik qiladi. Hozirgi kunda bu tashkilot Shimoliy, Markaziy, Janubiv Amerika va Karib dengizi hududidagi 42 ta davlat Milliy OJimpiya qo'mitaJarini birJashtiradi.

1. 
   yozgi Panamerika o'yinlari 1951-yil Buenos-Ayres shahrida o'tkazilgan va bunda Amerika qit'asining 21 davlatidan 2500 sportehi ishtirok etgan. I qishki Panamerika o'yinlari 1990-yiJ Las-Lenas shahrida (Argentina) o'tkazilib. bunda 10 la davlat sportchilari qatnashgan. Lekin 1993-yildan keyin bu o'yinlar o'tkazilmagan.
   

Afrika o‘yinlari I Afrika o'vinlari 1965-yil Brazzavil shahrida (Kongo) o'tkazilib. 29 davlatdan 2500 sportchi ishtirok etgan. O'yinlar dasturida erkaklar o'rtasida 10 ta sport turlari, ayollar 2 ta sport turi bo'yicha musobaqalar bo'lgan. Bunda Misr va Suriya sportchiJari eng ko'p medallarga sazovor bo'lganJar.

2. 
   Afrika o'yinlari Lagos shahrida 1973-yil 40 davlatdan 5000 sportchi ishtirokida o'tkazilgan. III Afrika o'yinlari 1978-yil Aljirda bo'Jib o'tgan. hunda 45 davlatdan 3000 dan ortiq sportchi ishtirok
   

333




etgan. IV Afrika o‘yinIari 1987-yilda Nayrobi shahrida boMib o‘tgan va bunda 38 davlatdan 3170 sportchi qatnashgan.
Reginnai o‘vinlar. Regional o‘yiniarga Markaziy Amerika va Karib dengizi o'yinlari, O'rtaver dengi/i o‘yinIari. Yevropa kiehik mamiakatlari o‘yinlari, Bolqon o'yinlari. Bolivar o‘yinlari. Markaziy Amerika o‘yinlari. Janubiy-Sharqiy Osiyo o'vinlari. Sharqiy Osivo o‘yinlari. Tinch okeani janubiy qismi o‘yinlari, Arab davlatlari o‘yinlari va boshqalar kiradi. Regional o‘yinlar olimpizm g'oyalari asosida o'tkaziladi.
Olimpiya sporti bilan bogMiq bo'lgan uyushma va birlashmalar tomonidan milliy. diniy. kasbiy va boshqa xususiyatlarga ko*ra ham turli musobaqalar muntazam ravishda tashkil etilmoqda.
/Markazfy Amerika va Karib dengizi o'yinlari Mexiko shahrida boMib o*tgan. Kuba tenna jamoasi ko'p o'yinlarda birinchi o'rinni egallab kelmoqda. Markaziy Amerika va Karib dengizi o‘yinlari 1926-yildan boshlab o'tkaziladi. Hozirgi davrda bu o'yinlarda 20 dan ortiq davlat vakillari qatnashmoqda.
O'rlayer dengizi o 'yinlari asoschisi XOQning a'zosi, Misr qilichbozlik federatsiyasi prezidenti Muhammad Tohir Poshsho bo‘lib, ular 1951-yildan boshlab har 4 yilda oMkaziladi. Bu O'yinlarda 0‘rtayer dengizi atrofidagi davlatlar ishtirok etishi mumkin.
1 (birinchi) O'rtayer dengizi o'yinlari Iskandariya shahrida bo'Iib o'tgan va 10 ta davlat vakillari qatnashgan. Hozirgi davrda o‘yinlarda 30 ga yaqin davlat vakillari qatnashmoqda. O'rtayer dengizi o‘yinlarida Italiya, Fransiya. Turkiya, Ispaniya, Gretsiya sportchilari yetakchiiik qilib kelmoqda.
Yevropa kichik mamlakatlari o'yinlari 1985-yildan boshlab o‘tkazilmoqda. Bu o'yinlarda aholisi 1 milliondan kam boMgan Monako, Lyuksemburg, Andorra. Kipr va boshqa davlatlar sport jamoalari qalnashadi
Paratimpiya o‘yinlari - tayanch-harakat apparati shikastlangan va imkoniyati cheklangan. kar va soqov. ko‘zi ojiz, aqliy zaif sportchilarning xalqaro kompleks sport musobaqalaridir (28-jadvaI).
XIX asming 1880-viIIarida Berlinda kar va soqovlar uchun birinchi sport klubi ochilgan. Kar va soqovlar uchun Paralimpiya o'yinlari 1924-yiI 17-avgustda Parijda boMib o'tgan. Bunda Belgiya. Buyuk Britaniya, GoIIandiya. Polsha, Fransiya va Chexoslovakiya sportchilari qatnashgan.


334




Ikkinchi jahon urushidan keyin 1948-vilda Stok-Mendevil reabilitatsiya gospitali shifokori Lyudvig Guttman Britaniya urush faxriylari uchun sport musobaqalari tashkil qilgan. Bu musobaqalar “Stok-Mendevil o‘yinlari”. deb nomlangan va bunda 130 nafarga yaqtn harakati chegaralangan nogiron sportchilar qatnashgan.
“Paraly/npic” so'zi dastlab ikki xil ma'noni bildirgan: “paraplegic” (paralich) va "ohmpic’" (olimpiya). Biroq Paralimpiya 0‘yinlarida turli guruh nogironlari ham ishtirok etganidan so'ng “paralimpiya” so'zi boshqa ma'noni anglatgan: “para" (lot. birlashish, qo'shish) va “olympic” (olimpiya), ya'ni Olimpiva o'yinlariga qo'shilgan musobaqalar. *

1. 
   yozgi Paralimpiya ohinlari 1960-yilda Rim shahrida (Italiva) bo'lib o'tgan. Bunda nafaqat nogiron. balki oddiy sport ustalari ham ishtirok etgan. O'vinlarda 23 ta mamlakatdan 400 nafarga yaqin sportchi qatnashgan. 0‘>in!ar dasturiga 8 ta sport turidan 57 komplekt medallari uchun musobaqalar kiritilgan.
   
2. 
   yozgi Paralimpiya oVmlari 1964-yiIda Tokio shahrida (Yaponiya) bo'Jib o'tgan. Bunda 22 davlardan 390 nafar sportchi qatnashgan. O'yinlar dasturiga ilk bor aravalarda sprint (60m), disk uloqtirish. pauerJifling kiritilgan edi.
   
3. 
   yozgi Paralimpiya o'yinlari 1968-yilda Tel-Aviv shahrida (Isroil) o'tkaziigan bo'lih, unda 29 davfatdan 750 nafar spctrtchi ishtirok etgan. Paralimpiya o'yinlari natijalari bo'vicha norasmiv umumjamoa hisobida A(jSH tertna jamoasi - 1-o‘rin, Buyuk Britaniya- 2-o'rin. Isroil - 3-o‘rinni egallagan.
   
4. 
   yozgi Paralimpiya o'yinlari 1972-yilda Gevdelberg shahrida (Germaniya) o'tkazilgan va 44 daviatdan 1004 nafar sportchi qatnashgan. Bu Paralimpiya o‘yinlari ”1000 nafar ishtirokchilar - 1000 ta chempionlar!" shiori asosida yetti kun musabaqalarida 26 ta jahon rekordlari o'rnatilgan.
   
5. 
   yozgi Paralimpiva o'yinlari 1976-yiJda Toronto shahrida (Kanada) o'tkazilgan. Bu o'yinlarda 42 davlatdan kelgan 1657 nafar sportchi. ulardan 253 nafar ayol sportchilar ishtirok etgan.
   

V' yozgi Paralimpiya o'yinlarida 261 nafar oyoq yoki qo'li amputaLsiya qilingan sponchi va iJk bor 187 natar ko'rish qobiliyati sust bo'lgan sportchilar qatnashgan. O'yinlarda 38 ta jahon va 1 ta paralimpiya rekordi o'matilgan.


335

0‘yinlar	O* tkazilgan yili	0‘tkazilgan jovi (shahar. davlat)
1	1960	Rim. Italiva
II	1964	Tokio. Yaponiya
111	1968	Tel-Aviv, Isroil
IV	1972	Geydelberg, Germaniya
V	1976	Toronto, Kanada
VI	1980	Amein, Gollandiya
VII	1984	Stok-Mendevil, Angliya
VIII	1988	Seul, Janubiy Koreya
IX	1992	Barselona. Ispaniya
X	1996	Atlanta, AQSH
XI	2000	Sidney, Avstraliya
XII	2004	Afina. Gretsiya
XIII	2008	Pekin, Xitoy
XIV	2012	London. Angliya
XV 2016		Rio-de-Janeyro, Braziliya

6. 
   yozgi Paralimpiya o‘yinlari 1984-yilda Nyu-York (AQSU) va Stok-Mandevil (Buyuk Britaniya) shaharlarida o'tkazilgan. Nyu- Yorkda 41 davlatdan 1780 nafar sportchi qatnashgan bo'Isa, Stok- Mandevilda 45 davlatdan kelgan 2300 nafar sportchi ishtirok etgan.
   

1988-yildan boshlabyozgi Paralimpiya o‘yinlari yozgi Olimpiya o‘yinJari bo'Iib o'tadigan shaharlarda o‘tkazilmoqda.

7. 
   yozgi Paralimpiya o‘yinlari 1988-yilda Seul shahrida (Janubiy Koreya) o‘tkazi!gan. Unda 61 davlatdan 3053 nafar sportchi ishtirok etgan.
   

8. 
   yozgi Paralimpiya o'vinlari 1992-yilda Barselona shahrida (Ispaniya) bo'lib o'tgan. O'yinlarda 90 davlatdan 3000 dan ortiq sportchi ishtirok etgan.
   
9. 
   yozgi Paralimpiya o'yinlari 1996-vilda Atlanta shahrida (AQSH) o‘tkazilgan. Bu Paralimpiya o'vinlarida 103 davlatdan 3195 nafar sportchi ishtirok etgan. XI yozgi Paralimpiya o‘yinIari 2000- yilda Sidney shahrida (Avstraliya) bo‘lib o*tgan. 0‘yinlarda 127 davlatdan 3843 nafar sportchi ishtirok etgan.
   

XII yozgi Paralimpiya XIV yozgi Paralimpiya o‘yinlari 2012-yil London shahrida (Buvuk Britaniya) bo‘lib o‘tgan. Dunyoning 167 davlatidan kelgan 4461 nafar sportchilar 12 kun mobavnida sportning 20 ta turi bo‘yicha g'oliblik uchun kurash olib borgan. Bu Paralimpiya o‘yinlarida eng ko‘p davlat Yevropa qit'asidan (47 ta) ishtirok etgan, Afrikadan 43 ta, Osiyodan 41 ta, Amerikadan 28 ta. Okcaniya qit'asidan esa 8 ta davlat qatnashgan. Eng ko“p sportchi ham Yevropa qit'asidan tashrif buyurgan. Yevropa vakillari (2201 nafar) Paralimpiya o'yinlari jami qatnashchilarining dcyarli yarmini tashkil ctgan. Paralimpiya 0‘yinlarida 92 ta mamlakat vakillariga medallarni qo'lga kiritish nasib ctmagan.
XIV yozgi Paralimpiya o‘yin!ari natijalari bo‘yicha umumjamoa hisobida birinchi 0‘rinni Xitoy delegatsiyasi a'zolari qo‘lga kiritgan. Xitoyning jami 294 nafar vakili sportning 16 turida - 95 ta oltin, 71 ta kumush hamda 65 ta bronza, jami 231 ta medalga sazovor bo‘lgan. Xitoylikiar birgina yengil atletika va suzish musobaqalarida jami 57 ta oltin, 42 ta kumush va 45 ta bronza medallariga sazovor bo‘lgan. lkkinchi o‘rinni Rossiya (36-38-28), uchinchi o*rinni esa musobaqa niezbonlari Buyuk Britaniya sportchilari (34-43-43) qo‘lga kiritganlar. Shaxsiy hisobda eng ko‘p medalga avstraliyalik J.Freney erishgan. Suzish lx)‘yicha o'tkazilgan musobaqalarda J.Freney 8 ta oltin medal sohibi boMgan. Amerikalik Jesika Long “Paralimpiya-2012” o“yinIarida jami 8 ta (5 ta oltin. 2 ta kumush, 1 ta bronza) medalga sazovor boMgan.

0‘yinlar	0‘tkazilgan yili	0‘tkazilgan joyi (shahar, davlat)
I	1976	Ornskoldsvik, Shvetsiya
11	1980	Geylo. Norvegiya
111	1984	Insburk, Avstriya
IV 1	1988	lnsburk, Avstriya
V	1992	Tignes, Fransiya
VI	1994	Lillexammer, Norvegiya
VII	1998	Nagano, Vaponiya
VIII	2002	Solt-Leyk-Siti. AQSH
IX	2006	Turin, Italiya
X	2010	Vankuver, Kanada
XI	2014	Sochi, Rossiya
XII	2018	Pxonchxan, Janubiy Koreya

I qishki Paralimpiya o‘yinlari 1976-yil Omskoldsvik shahrida (Shvetsiya) bo‘lib o‘tgan. Bunda nafaqat kolyaska nogironlari, balki boshqa guruhlarga mansub nogironlar ham qatnashgan. Xuddi shu yil Toronto shahrida (Kanada) yozgi Paralimpiya o‘yinlari bo'lib o‘tgan. bu o‘yinlarda 40 dan ortiq mamlakatlardan 1600 nafar sportchi qatnashgan (29-jadvalni qarang).
“Nogironiar uchun sport: paralimpizm - farqlarni yo ‘qotish uchun mexanizm sifatida. Londonda 2012-yilda bo ‘lih o ‘tgan o ‘yinlar faqatgina ikkita rasmiy tumorga ega bo'lgan: Venlok va Mandevil. Much Wenlock shropshirda o 'n lo ‘qqizinchi asrdu o ‘yinlarni qahul
338




qilgan bo'lih. unda Kuberten o'zining zamonaviy olimpizmi uchun rnodel izlah yurgan paytida ishtirok etgan. Boshqa tomondan, Xfandeville hirinchi Paralimpiya o ‘yinlami qahul qilgan, Londondan shimolga qarab bir necha mil' masofada joylashgan Eylsberi, Bakingemshir kasalxonasinmg Stoke Mandeville Hospital nomidan kelib chiqadi.
Hozirgi vaqtda, Olimpiya o 'yinlarini qabul qiladigan mamlakatga qo 'yiladigan talahlar - Paralimpiya o ‘yinlarni kiritilishi hisoblartadi. Oxirgi o ‘n yilliklarda Xalqaro Olimpiya Qo 'mitasi o 'z tarkibiga Xalqaro Parahmpik (Jo 'mitani kiritgan.
Kolin Barns (1992) fning aytishicha, nogironlar OAVlarida odatda nogironlik to'g'risida lakrorlanadigan o'nta stereotip aniqlangan. Ushbu stereotiplar bo 'yicha nogiron, bu:

1. 
   Nochor va baxtsiz; 2. Qiziqish yoki qattiq munosabatda bo'- lish obyekti; 3. G 'amgin yoki jahldor; 4. Umuman majruh: 5. Holatni oshirib yuboradi; 6. Ku/gili; 7. O'ziga-o'zi eng yomon dushman; 8. Ortiqcha yuk; 9. Jinsiy jihatdan yoqimsiz; 10. Kundalik lurmushda ishtirok etishga qobilivatsiz.⁸⁹
   

Chegaralangan imknniyatlar va nogironlik to'g'risidagi tasawurlami tadqiq qilish 1980-yillarda boshlangatt. Nogironlar. ko'proq darajada. yetakchi OAV larida yoritilmasligi aniqlangan. Seriallarda yoki boshqa uzun televizion dramalarda nogiron persomijlar bo 'Imagan. Nogironlar paydo bo 'lganicla, ular hayotining odatiy belgilariga - sevgiga, oshiq-mashuqlikka yoki shahvoniy hislarga e'tibor qaralilgan va asosiy e'tihor, nogironlarni sog'liqni saqlash va ularni parvarish qiladigan ijiimoiy xizmai mutaxassislari bilan o'zaro aloqalarida mujassamlashtirilgan. Drama, ular o'zlarining chegaralangan qobiliyatlari bilan qay tarzda
yashayoigcmliklarida mujassamlash(iri!gan. Televizion (asvirlar
achinish, qo'rquv, xavf solish, jirkanish, begunohlik va chidamlilik kabi mavzular bilan qo ‘llab-quwatlangan. Ular, shaxsiy fojialari va alohida erishgan yutuqlari hilan shug 'ullanishgan.
Nogironlikni gazetularda yoritilishida ham xuddi shunday holat bo 'lgan. Mathuot o 'z e 'iihorini salomatlikda, mablag'yig'ish vaxayr- saxovat hamda nogironligi bo 'lgan odamlar lo ‘g 'risidagi hodisalarning shaxsiy tragedivasi kattaliklarida mujassamlashtirishga


“ John llomc Oiam Wlianncl Understanding ihc Olympics Routlcdgc Taylor-Francts Group
London and Ncw York. 2012 155 p


339




intilgan. Tadqiqotchilar, imkoniyatlari chegaralangan odamlaming negativ madaniyati stereotiplarini yetarlicha kelishilgan holda yaratilishini amqlashgan. OAV dagi tasawurlar ko'proq darajada jismoniy mehnat qobiliyali to'g'risidagi madaniy qoidalar bilan mustahkamlangan. Allernativ kontr-tasawurlarni taklif qilish. auditoriya nqfratini va qo 'rquvni chaqirishi xavjiga ega. Nogiron odamlarni OAVIarida yoritilishini tarixiy tadqiq qilishlar, uni "farqlar tomoshasi” sifatida bayon qilinganligi ko'rkamligini aniqlagan. Ular, nogiron obrazini yo fojiali yoki uni mayib qiladigan holatning dovyurak qurboni sifatida mustahkamlash uchun xizrnat qiladif⁰
Barns va Merser (2003) nogiron odamlarni OAV larida yoritilishi tadqiqotlarini ko 'rib chiqib. madaniy dominant muammosini - "undagi guruhlar ramziy qadrsizhmishni boshidan kechiradi ” - xavotirlikning markaziy predmeti sifatida aniqlashgan. Lekin ular. nogironlar qanday yoritilishida o 'zgarish sodir bo ‘Iganini ham taxmin qilishadi, ko ‘p nogironlar sodda operalarda va dramatik seriaUarda "odatiy ” sifatida paydo bo'lmoqda. Nogironlar uchun sportni yoritish o 'zgarishlar sodir bo 'layotgan yana bir soha bo 'lishi mumkin.
OA V va boshqa madaniy tomoshalur nogironlikning mazmunini ijtimoiy belgilastula va qayta tiklashda konstruktiv rol o 'ynashini tan olinishiga qarmasdan. nogironlikrting ahamiyatini sportda ayollarni va qora tanli va etnik jihalidan kam sonli odamlarni mavjudligini tadqiq qilish bilan taqqoslanganida, OA V larida nogiron sportchilarni yoki sportda ishtirok etadigan imkoniyatlari chegaralangan odamlarni yoritilishiga mujassamlashtirilgan materiaUar kam bo'lgan. Anderson (2000) ning aytishicha, "butun tarix davomida nogironlar sporti OAV larida biron-bir marginallashtirilgan narsa bo 'Igan. Har qanday sport kabi shunchalik qo 'zg 'atuvchan va hissiy bo 'lishiga qaramusdan, nogironlar sporti ommaviy axborot vositalarida keng yoritHgan ”. Haqiqatan ham ftlmlar arxivi sport bilan shug'ullarutdigan "super-majruh” nogironlarga misollar sifatida ko 'pincha namoyish qiladi.
Paralimpik o'yinlarni va nogironlar sportini OAVlarida yoritilishini tizimli ravishda tahlil qilinishi. urnuman olganda yaqinda


^g° John Homc. Garry Whanncl. IJndcrstanding the Olympics Roullcdge Taylor-Francis Group
London and Kew Yotk 2012 — 155 p

rivojlctna boshladi. Tomas va Smit (2003) Buyuk Briianiya OA Vlarida Stdneydagi 2000-yilgi Paralimpik o ‘yinlarni yoritilishini tahlil qildi. Ularning tadqiqotlari nashriy OA Vlarida mujassamlangctn va u. sportchilar erishganyutuqlarni tasvirlash uchun qo'llunilaiiigan lit va obrazlarni o 'rgarjgan. Ular. quyidagi asosiy xulosalarga kelishgan:^vl

1. 
   Nashriy OAVIari uchun tibbiy xarakterdagi nogironlikni bayon qilish an 'anasi ho 'lgan (sportchilar o ‘zlarining tibbiy muammolarini yengishiga c'tiborni qaratgan holda).
   
2. 
   Fotografik tasvirhf, ko 'pinclui sportchilarning
   

kamchiliklarini yashirgcm. (

3. 
   Paralimpiya o ‘yinlardagi ayul sporlchilar erkak sportchilarga qaraganda, faol pozada tasvirlanishini kam darajada ma 'qul ko rgan.
   
4. 
   Tasvirlar nogironlikni stereotip tarzda idrok qilishni kucha\’lirish va sog'Iom mehnal qohiliyati tushunchasini yangitdan tasdiqlash an 'ansiga ega bo 'lgan (masalan, Paraiimpiya o 'yinlardagi sportchilar. sog lom sportchilar bilan qanday raqobal qilishga urinishlariga e 'tihorni qaratgan holda).
   

Paralimpiya o'yinlarni rivojlanishi bilan nogironlarm sportda ishdrok etish imkoniyatini ta'minlaydigan AQSH dagi "Sport imkonivati" kabi dasturlarda ham “savdogarlar ushbu hozorga e tihor qaratishadi ". Amerika Qo'shma shtatlaridagi Niksorming (2000: 425) aytishicha. "Biz, nogiron sportchilarni «Whealies» bodroqiari korobkasida ham ko 'rdik. u yerda eng dongdor amerikalik qahramon sportchilar namoyish qilimdi
Shuni ta ‘kidlash mumkinki, Paralimpik o ‘yinlarning rivojlcmishiga, ularning vazifalarini - nogironlarni foydali sportda ishtirok etishlari orqali yaxshi xodimlarga aylantirishdan (ortib, ulardan kengaytirilgan sport tomoshalarida foydalanish vositasida, ularni yaxshi isie 'molchilarga aylantirishgacha transformatsiya qilinishi ko'maklashgan. Sport shunday joyga aylanishi mumkinki. u yerda hatloki nogironlik ham tovar sifatida ko 'rib chiqiladi. Bunga, nogiron sportchilarni OAVlarida barcha shakllarda yoritilishini o ‘zgarishi qo 'shilishi mumkin. Ayrim tadqiqolchilaming aniqlashicha, bu. hozirda sodir bo 'lmoqda. "<sup>n 91


91</sup> John Homc. Garr> Whanncl I hidcrsianding the CHympics Roullcdgc. Tiylor-l'rancis Ciroup Tomlon and Ncw York 2012 - 155 p O-sha kilob. 2012 - 155 b

Xulosalar

>Osiyo, Amerika, Afrika qit'alarining olimpiya sporti bilan bog'liq xalqaro kompleks musobaqalari MOQ assotsiatsiyalari tomonidan o'tkaziladi.
>01impiya sporti bilan bogMiq Kontinental va Regional o^lyinlari XOQ rahbarligida Olimpiya xartiyasiga binoan tashkii qiiinadi.
> Kontinental va Regiona! o‘yinlarida bir qit'a mamlakatlari hamda jahonning turli hududlari sportchilarining ishtirok etishi mumkin.
>Paralimpiya o'yiniari nogironlami sportda ishtirok etish imkoniyatini ta'minlaydi.