Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan

Aloqador mavzular: 
 

Pauli tamoyili
  
(54-sahifa). 

Dirak tenglamasi
 
(56-sahifa) 

 
Maydonning kvant 
nazariyasi
  
(59-sahifa).
Mulohaza uchun 3 
daqiqa: 
 
«Spin» deb nom olgan 
ushbu xossa bunday 
nomga ega bo‘lishining 
sababi, uning mumtoz 
fizikadagi burchak 
momenti bilan 
o‘xshashligi bo‘lgan 
bog‘liq. Lekin, bu 
nomdan, spin 
zarrachaning o‘z o‘qi 
atrofida aylanishi haqida 
gap ketayotganini 
tushunish biroz qiyin, 
ayniqsa, elektron singari 
nuqtaviy zarrachalar 
uchun bunday xossani 
tasavvur qilishni o‘zi 
mushkul. Boz ustiga, 
spin butun son 
bo‘lmagan, ya’ni, kasr 
qiymatlarda bo‘lishi va 
yo‘nalishi ham, yuqoriga 
va pastga yo‘nalgan 
bo‘lishi mumkin.
Biografiyalar uchun
3 soniyadan: 
Volfgang Pauli
(1900-1958)
Kvant spini 
nazariyasining 
asoschisi bo‘lgan 
Avstriyalik fizik.
Jorj Ulenbek 
(1900-1988)
 
va 
Samuel 
Gaudsmidt
(1902-1978) Elektron 
spini haqidagi eng 
birinchi ilmiy ish 
muallifi bo‘lgan 
Golland fiziklari 
Zarracha spini 
yo‘nalishi uning 
magnit 
oriyentatsiyasini 
belgilaydi.

---

 

---

Matritsali mexanika 
Matritsali mexanika bu 
– kvant tizimlarini 
«matritsali algebra» deb nomlanuvchi matematik usul 
vositasida bayon qilish uslubidir. Ushbu uslubni 
atomlarning spektral chiziqlarini tahlil qilish bilan 
mashg‘ul bo‘lgan Germaniyalik olimlar, Maks Born, 
Verner Geyzenberg va Paskal Jordan 1925-yilda 
ishlab chiqishgan. Ervin Shryodinger ishlab chiqqan 
differensial tenglamalar usuli esa, ushbu matritsali 
mexanika usulga qarama-qarshi qo‘yiladi. Matritsali 
mexanikaning o‘ziga xosligi shundaki, bunda hisob-
kitoblarni bajarish tartibi natijaga bevosita ta’sir 
ko‘rsatadi. Aytaylik, oddiy arifmetikaga ko‘ra, 
2×3=6 bo‘lsa, shuningdek, 3×2=6 ham aynan bir xil 
natija bo‘ladi. Lekin, matritsali hisob kitoblarda 
bunday emas. Bunda, agar zarrachaning joylashuvini 
bir matritsa bilan, uning impulsini esa boshqa 
matritsa bilan berilgan bo‘lsa, unda, mazkur ikki 
matritsaning qanday tartibda ko‘paytirilishidan kelib 
chiqib, ko‘paytirish natijasi har xil bo‘lib chiqadi. 
Ushbu turli xil natijalar orasida tafovut mavjudligi 
fanda Geyzenberg noaniqlik tamoyilining kelib 
chiqishiga sabab bo‘lgan.