Kurs loyihasi Mavzu: Burg‘ulash – portlatish, qazib olish –yuklash va transport vositalarini tanlash va hisob kitobini qilish

Keltirilgan shu forumalar asosida berilgan kurs loyihasini hisoblash.

1. 
   Karer tubini o‘lchamlarini aniqlash.
   

P = 2·(Ld + Bd) = 2·(6000+92) = 12184 m

2. 
   Karer tubini maydon yuzasi.
   

S = L_d·B_d = 6000·92 =552000m²

3. 
   Karerning oxirgi chuqkrligini aniqlash.
   

N_k.k.=

					5311600.	Varoq
						5
Izm	Varoq	№Xujjat	Imzo	Sana
Pastki yotkizdan karer tubigacha bo‘lgan masofa. X = YUqori tomondan qazib olinmaydigan foydali qazilma yuzasini aniqlash S1 = m² 6. Pastki tomondan qazib olinmaydigan foydali qazilma yuzasini aniqlash S2 = m² Foydali qazilma zaxirasini hajmini quyidagi formula orqali aniqlash. Vi= Foydali qazilmaning balans zaxirasi geologik zaxira bilan tengdir. Zbal = Zgeol = Vi· ρ = 336488000·2,8=942166400 t Foydali qazilmaning sanoat zaxirasini yo‘qotilishni inobatga olgan holda aniqlash Zp = Zbal · 0,96 = 942166400·0,95 =895058080 t Karer chegarasidagi kon massasini xajmini hisoblash. Vg.m. = S ·Hk.k.+ 0.5 · P · H k.k. · ctg βk + 0.33 · P · H k.k ·ctg βk = = 552000 · 595 + 0,5 · 12184 · 595 · 1.13 + 0,33 ·3,14 ·595 ·1.13^2 = 3044795182m^3 Karer chegarasidagi qoplama jinsning xajmini hisoblash Vv = Vg.m. – Vi. =3044795182 –336488000=2708307182 m³ O‘rtacha sanoat qoplama jins koefitsientini aniqlash. Ksr = Vv/Vi. = 2708307182 /336488000 =8m³/ m³ Aralashgan koeffitsient 13. Ksr = Vv/Zp =2708307182/895058080 = 3m³/ t 14. Karerning oxirgi chuqurligining kenligini aniqlash Bk = Bd + 2 · Hk.k. · ctg βk = 100+2·595 · 1,13= 1445 m
					5311600.	Varoq
						6
Izm	Varoq	№Xujjat	Imzo	Sana
15. Karerning oxirgi chuqurligining uzunligini aniqlash Lk = Ld + 2 · Hk.k. ·ctg βk = 6000 + 2·595·1,13 =7345 m 1 =3044795182/(17600000/2.8)[phone]=170йил 6. Karerning ishlash muddatini aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz.   17. Gorizontlar sonini aniklash formulasi. N=595-2*17-33·17=0 h^'y=17 m 2 ta gorizont h^''y=17 m 33 ta gorizont 2.Karer maydonini ochish va qazib olish tizimi. Karer maydoni deb shunday konga aytiladiki, unda foydali kazilma, aralashgan kon jinslari yotgan massiv ochik kon usuli bilan ishlab chikarishga muljallanadi. Karer maydonini ochish deb shuni tushiniladiki, unda kapital kon laximlari olib bariladi, u er yuzidan karerni ishchi gorizontlariga yul utkaziladi. Bu bilan kesim xandaklarini olib borishiga mumkinlik tugiladi. Karer maydonini ochishidagi masaladan biri bu kon massasini qazib olish xududi bilan uni kabul kilish joylari orasida yuk transportini aniklashdan iboratdir. Ochish usulini tanlash, ochik ishlab chikarish usuli loyixasini asosiy bulib, u kup omillarga boglik. Ulardan asosiylari joy relefi, konni yotish elementlari, geologik va kon texnik sharoitlardan iborat. YUzadagi texnik kurilmalarni joylanishiga, tashki tukma jinslariga, karerda transport yarim pog‘onalar joylanishiga, yul kurilishlari va ularni karerga kirgizshini mumkin variantlariga joyni relefi katta ta’sir kiladi. Konni yotish elementlariga, asosan chukurligi, yotish burchagi va boylik kurinshi karer maydonini ochish usuliga xal kiluvchi ta’sir etadi. Ochish usulini ta’minlash va tanlash, kon ishlari tartibini karer maydoni chegarasida akad. V.V. Rjevskiy taklif etgan kidiruv asosida olib boriladi.Kon ishlari tartibi deb karer maydoni chegarasida ochish va kazish ishlarini ketma-ket bajarilishi tushuniladi. Bu karerni xizmat kilish
					5311600.	Varoq
						7
Izm	Varoq	№Xujjat	Imzo	Sana
davrida konni rejali, xavfsiz va iktisodiy ishlashini ta’minlashi kerak. Kon ishlar tartibini kundalik ochish koeffitsienti bilan baxolanadi ya’ni davlar yoki ochish va qazib olish xajmi nisbatidir.Kidiruv olib borilgan kon chegarasida, chegaralash zaxirani ochik usulda samarali ishlash chegarasi tanlanadi. Buning uchun gorizontal va nishab konlarni foydali kazilma etish chegarasini aniklangandan keyin, izoliniya kurinishida chegara kuyiladi. foydali kazilmani maksimal kalinligi, bir texnikada kabul kilingan texnologiyada olinishi mumkinligi. Foydali komponentni minimal tarkibi yoki aniklangan konditsiya buyicha zararli komponentni maksimal tarkibi tochishni chegaraviy koeffitsienti.CHegaraviy koplovchi tog‘ jinslari koeffitsienti deb, kerakmas jinsni, foydali kazilmaga ruxsat etilgan iktisodiy samarali nisbatiga aytiladi. Kiya va tikka yakin konlarda ochik konlarni ishlashni samarali chegarasini asosan ochishni chegaraviy koeffitsienti orkali aniklanadi. Bu konlarni ochik ishlab chikarishni samarali chegarasi, akad.V.V. Rjevskiy buyicha aniklanishiga, karerni ishchi bortlarini maksimal surilish nuktasi (Vrab), karerni sunishdagi chegaraviy kuringan burchaklaridir (Vmax). Bu kundalik ochish koeffitsienti, chegaraviy kiymatiga tenglik etish sharti tugri keladi, ya’ni Kt Kgr. Bu kon ishlari tartibini kidirish jarasnida qatlamli konni chuzilib yotish bo‘yicha – geologik profil buyicha topiladi. Ma’dan anik ko‘rinishida bo‘lmagan konlarda gorizont rejalari bo‘yicha topiladi. Gorizontal va nishab konlarda chegaralangan maydon karer maydonchalariga bulinadi. Karer maydoni va uning kurinishi muljallangan ishlab chikarish texnologiyasini xisobga olgan xolda, kon ishlarni kompleks mexanizatsiyasi va frontni surilish yunalishi buyicha tanlanadi.Ish fronti uzunligi karerni kerakli unumdorligini karer maydoni xamma davr ishlashi uchun ta’minlashi shart. Ish frontini surilishi mumkin paralell va elpigichsimon. Ish fronti kurinishi buyicha tugri chizikli va egri chizikli bulishi mumkin . Uzunligi buyicha ish fronti bloklarga bulinadi, ularda qazib olish uskunalari ko‘riladi. Kiya va tik konlarni ochik usulda ishlashini chegaraviy zaxirasini chukurligi buyicha davlarga bulinadi, kon ishlarini kabul kilingan texnologiyasini kompleks mexanizatsiya va kon ishlari chukurlashish tempini xisobga olib tanlanadi. Xar bir davrni ishlash 10-15 yilni tashkil kiladi chuzilib yotgan katlamli boyliklarda xar bir davr karer chizik burchagini ta’nlangandagi burchagi kilib kabul kilinadi, ishlash texnologiyasini esa keng kikimli kilib ish front surilishni yunalishi katlam yotgani buyicha buladi.
					5311600.	Varoq
						8
Izm	Varoq	№Xujjat	Imzo	Sana
Anik bulmagan kurinishidagi madan konlarini karer bortlarini o‘rta davrdagi qiyalikburchagini karerni bortini sunishidagi burchagiga nisbatan bir nechaga kichik kilib kabul kilinadi, ammo, karerni ishchi bortini qiyalikburchagidan aetagi ktta buladi. Ishchi bort, bu pog‘onalar ishchi maydonlarini egindisi bulib, urta davr borti – pog‘onalarni saklovchi va transport bermalarini egindisi va chikargan ishchi maydon bulib, keyingi davrni ishlashda kon ishlarini rivojlanishi uchun koldiriladi. Bu sunish davridagi karer borti bulib, ikkilangan yoki uchlangan pog‘onalarni saklovchi va transport bermalari egindisidan iborat. Kiya va tik konlarni davrlar bilan ishlash birinchi ishlash davrda kundalik ochish koeffitsientini kamaytiradi va katta ochish xajmini keyingi davrlarga utkazadi. Konni joylanish urniga boglik bulgan xolda: tuplam, foydali kazilmani kabul kilish punkti, gorizontlar kalinligidan keyin karer maydonini ochish usullari va ochiladigan laximlar turi tanlaniladi Karer maydoni chegarasida yoki uning uchastkasida tartibli va ketma-ket bajariladigan ochik kon ishlariga kazish tizimi deb aytiladi. Ochik kon ishlab chikarish tartibi, bu kon ishlarini birin ketin ishlanishi bulib boylikni berilgan kuvvatda nobud kilmasdan samarali va xavfsiz ishlab chikarishni ta’minlashdan iborat. Ochik kon ishlab chikarish tartibini bir nechta tavsifi bor bulib, ularni asosiga xar xil alomatli belgilar kiritilgan. Birinchi turkumi texnika fanlari doktori, professor E.F. SHeshko tamonidan taklif kilingan bulib, uning asosiga karerlar uchun katta kiymatli ochish ishlari xisobga olingani uchun jinsini junatilish yunalishi kirgizilgan. Akademik N.V.Melnikov ochish ishlar mexanizatsiyasiga katta kiymat berib ishlab chikarish tarkib turkimi taklifini kirgizib, uni asosiga ochish ishlarini olib borish usullarini kirgizdi. Akademik V.V. Rjevskiy esa konni ochish usullariga nazarini karatib, uni asosiga karer maydonida (chegarasida) ish front surilish yunalishini taklif kildi. Kon ishlari xar xil ishlab chikarish tartibida tegishli mashina va mexanizimlar kompleksida bajariladi va aniklangan karer kuvvatini ta’minlaydi. Ishlab chikarish tartibi va kon ishlarini kompleks mexanizatsiyalash birinchi kurinishi buyicha, ikkinchi karerdagi kon ishlar texnologiyasini tutib turish bilan uzaro boglikdir. Bu boglanishni kursatgichlari ishlab chikarish tartibi elementlari va ulchamlari bulib, ularni kabul kilingan kon va transport uskunalarini ishchi ulchamlarini xisobga olib aniklanadi.
					5311600.	Varoq
						9
Izm	Varoq	№Xujjat	Imzo	Sana
Ishlab chikarish tartibotini asosiy ulchamlari pog‘onani balandligi va kiyalik burchagi, ish front uzunligi, pog‘onani ishchi va ishchibulmagan kengligi, ish frontini surilish tezligi, chukurlashish tezligi va boshkalardir. Ishlab chikarish tartiboti ishchi xududi bir xil kurinishda ichki tukma bilan odatda kon gorizontal va nishab bulganda kullaniladi. Mana bu tartibda kon jinsi ichki tukmaga tukiladi. Bu birinchi xolatda tugridan-tugri ochish ekskovatorlari tukma xosil kiluvchilar yoki transport-tukma kuprigi yordamida boshka xolatda esa transport vositasi yordamida tukmalar xosil kilinadi. Asosiy kon-kapital ishlari, qazib olish ishlarini boshlanganida tamolnanadi, shundan bulgandan keyin yangi gorizontni foydali kazilmani yotish sharti buyicha keyinchalik ochish talab kilinmaydi. Mana bu ishlab chikarish tartiboti guruxi aloxida kerakmas jinsni ichki agdarmaga tugridan-tugri junatilganda juda xam oddiyligi va samaraligi bilan farklanadi. Lekin uni kullanishi foydali kazilma va yopuvchi jinsni tabiiy sharoiti buyicha chegaralanadi.