Ekskavatorlar ish unumdorligini hisoblash

Karer mexanik kuraklarining texnologik xarakteristikasi.

Ekskavatorning ish unumdorligini hisoblash uchun eng avval ekskavator turini tanlab olish kerak bo‘ladi. Men EKG-10 ekskavator turini tanladim. Quyida ushbu ekskavatorning texnik tavsifini keltirilgan.

Endi tanlab olingan ekskavatorning soatlik texnik unumdorligini xisoblaymiz:
P_e.tex = ( m³/soat)
Bunda, E – ekskavator cho‘michining xajmi.

T_s.r – ekskavator berilgan zaboydagi ish davri davomiyligi

( sekundda) T_s.r =35 sek.

Bunda, K_n.k – cho‘mich to‘lishini xisobga oluvchi koeffitsient.

Endi ekskavatorning ekspluatatsion unumdorligini topamiz:

Bunda, T_sm – smena davomiyligi T_sm =8

bu temir yo‘l transportida 0,5 0,65, avtomobil transportida

0,55 0,85.

Ekskavatorning yillik unumdorligi quyidagicha aniqlanadi: P_e.g = P_e.sm N_d n_sm

Bunda, N_d – ekskavatorning 1 yildagi ish kunlar soni ruda uchastkalarida xam, konni ochish ishlarida xam 365 kunga teng.

n_sm = 3 1 sutkadagi smenalar soni.
Berilgan unumdorlikni taminlovchi ekskavatorlar sonini aniqlaymiz:

a) Foydali kazilma bo‘yicha N_eks =

b) ochish jinslari bo‘yicha N_eks =

YUqorida kelib chiqqan xolda kon jinslarini qazish va yuklash ishlarining asosiy ko‘rsatkichlarini quydagicha xisoblaymiz:

P_e.sm=P_e.tex T_sm K_i.e=480 ·8·0,5=1923m³

N_d = 240- 250 kun

N_eks = = ta ekskavator.

N_eks = = ta ekskavator.

Karerlarda avtomobil transporti keng kullaniladi, bunga sabab uning avtonomligi, xarakatchanligi, keyintopografik, geologik va ob-xavo sharoitlarida yukori ish unumdorligi va temir yul transportiga nisbatan soddarok tuzilganligidir.

Avtomobil transportini unumli ishlatish soxalari: kichik va urta unumdorlikka ega bulgan karerlar, katta karerlarning chukurdagi gorizontlari va temir yul transporti yki yuk kutarish kurilmalari bilan birgalikda ishlash.

Karerlarda avtomobil transportini kullash uni kelib chikishi va rivojlanish davriga tugri keladi.

Karerlardagi avtomobil transporti xuddi temir yul transportidek yuk aylanmasi – vakt birligi ichida tashilgan yuk mikdori bilan xarakterlanadi.

U transport vositasi sifatida idishga, aloxida yuritmaga va pnevmogildirakli yurish kisimlariga bulinadi.

Ishlash prinsipi kon massasini zaboylardan kabul kilish punktlariga tashish va tukishdan iborat.

Karerlardagi avtomobil yullari kapital va vaktinchalik yullarga bulinadi. Kapital yullar doimiy uchastkalarda, er yuzasida, transheyalarda va transport bermalarida kuriladi. Vaktinchilik yullar zaboylarda, ishchi maydonchalarda, suriluvchi tushish joylarida va agdarmalarda kuriladi.

Yullar yuk zichligi, bir kilometr uzunlikdagi yuk mikdori yoki xarakat uzluksizligi vakt birligi ichida bir tomonga utgan mashina soni bilan xarakterlanadi. YUk kutarishi va xarakat uzluksizligi buyicha kapial yullar uch kategoriyaga bulinadi va uz koplamalari xususiyatlari ularning kursatgichlari bilan farklanadi.

Kapital avtomobil yullari asosdan kyuvetlar bilan, suv uzatuvchi arikcha, agdarma, yul utkazgich kurilma, kuprik, yul koplamasi utkazuvchi kism va obochinalardan tuzilgan.

Yul parametrlariga utish kismini kengligi, burilish radiuslari, buylama yunalishdagi kiyalik, kundalang muyulishlardagi kiyalik, eng kiska kurish masofasi.

Yul koplamasi betondan, asfaltobetondan tog‘ir tosh asosdan tayyorlanadi.

Kor kuchkisi kutiladigan yul kismlarida kordan tusuvchi passiv va aktiv kurilmalar yasaladi. Passiv kordan ximoya kiluvchi vositalar kish paytida urnatilib ular shamol tomondan korni tusib kuyadi.

Kordan ximoya kiluvchi aktiv vositalar balandligi 6 m bulgan tayanchlarga osilgan tusik devor bulib yul balandligidan 2 m balandga osiladi. Ularning ishlash prinsipi kor buroni okimi yorik kengligigacha kisilib tezligi oshadi, natijada yulni kor koplamasdan utib ketadi.

Vaktinchalik yullar otki tuzilishga ega bulmay xuddi kapital yulday kalin koplamaga ega buladi. Karerlardagi va agdarmalardagi muvakkat yullar buljozerlar yordamida chagir toshlarni tekislab kuyiladi. YUmshok tuprokdagi yullarda temir biton plitalarni ishlatish mumkin.

Avtomobil yullari trassi karerlarda murakkab bulib, planda tugri kisimlari va 100-200m radiusli sirtmoksimon burilishlar bulishi mumkin, profelda –gorizontal va 100% kapital yullarda, 120-150% -vaktinchalik yullarda kiyaliklar bulishi mumkin.

Avtomobil yulini asosiy kursakkichi utkazish kobilyati bulib uning axvolining sifatiga boglik. Karer avtomobil yullarining utkazish kobilyatini oshirish uchun yul fonarlari bilan yuritish yoki umumkarer yoritkichlari bilan yoritish kuzda tutilgan.

Avtomobilni bir yunalishda utkazish kobilyati (mashina/soat) kuyidagi formuladan aniklanadi N = V/a ,

Bu erda: V-avtomobilni xisob buyicha tezligi, km/soat, a- kurish masofasi, 50m kam emas. Normal sharoitda kurish masofasi (m) a=V+0,04V²+6

Karerdagi yul xarakati asosiy trassaning yuk okimida ishchi gorizontlardan agdarmachaga ung tomondan yurilib yulni kesib utmasdan xarakatning uzluksizligi ta’minlanadi.

Xozirgi paytda karerlardagi avtotransport yuk kutarishi12-110t Rassiya avtosamosvallari va 110-250t «Kamatsu» (yaponiya), «Lektraxol» (kanada), «Katerpillar» (AKSH) firmalari avtosamasvallaridan iborat.

Avtosamasvallar kuzovni orkaga kutarib tukish uchun gidro kutargichlar bilan jixozlangan. Burilish radiusi 8,3 dan 14m, xarakat tezligi- 60km/soat gacha. YUk kuarishi 45t bulgan samasvallar dizel yuritgichga ega bulib orka gildiraklarga mexanik uzatmalar yordamida xarakatni uzatadi. Katta yuk kutaruvchi samosvallar dizel generator kurilmalari bilan jixozlangan bulib mator gildiraklarga elektr energiyasi uzatiladi.yarim pritseplar asosan ruda va kumir tashishga ishlatilib kuzovning ostki kismidan yoki yon tomonidan tukiladi. Kurilish materiallari karerlarida kon massasini tashishda, minimal radiueda buriladigan gidrokutargichsiz orkaga agdarib tukiladigan dumptrlar kullaniladi.

Karmakir karerida dunyoda birinchi marta trolleyvoz elektr yuritkichli avtosamasval kullanildi. Uning unumdorligi boshka samosvallarga nisbatan ancha yukori. Xozirgi paytda chukur karerlarda avtosamasvallarni ishlatganda gazlarni kup chikishi va dizel yonilgisining cheklanganligi sababli dunyoda trollyoyvorlvrda kizikish ortmokda.

Xozirgi zamonaviy yukori yuk kutaruvchi motor-gildirakli samosvallar trassaning doimiy uchastkalarida kontaktli tok zanjiridan ishlashga kodirdir.

BelAZ tomonidan 60-125t dizel-trolleyvoz yarim protsenlar ishlab chikilgan. Dizeltrolleyvozlarning gorizontal uchastkalarda, kontakt tarmok zanjiridan ishlaganda tezligi 60 km/soat, dizel-generator kurilmasidan ishlaganda 15 km/soat.

Kazuvchi- yuklovchi texnikaning kuvvati oshishi bilan karer avtosamasvallarining xam yuk kutarilishi ortmokda.

Moskva konchilik institutining ochik kon ishlari kafedrasida birinchi marta maxsuz karer katta yuk kutaruvchi avtopoezda proekti tuzilgan bulib avtomobil va temir yul transporti avzalliklarini uz ichiga olgan.

Tuzilishi buyicha u katta yuk kutaruvchi idishlardan tarkib topgan bulib, mator-gildiraklarga ega, dizel-generator stansiyasidanenergiya oladi. Yulning doimiy uchastkalarida trolley chizigidan energiya olish kuzda tutilgan.

Katta yuk kutarishidan (500t) tashkari yani asosiy tomonlaridan bir oldinga va orkaga bemalol yura olish kobilyatiga ega. buning uchun karer avtopoezdida ikki kabina bulib avtopoezd boshida va oxirida joylashtiriilgan.