Kurs ishining obyekti: Bugungi kundagi glabal muommolarni o’ziga xos hususiyatlarini o’rganish iborat. Kurs ishining maqsadi

Okean resurslaridan foydalanish- insoniyat tsivilizatsiyasining barcha bosqichlarida Yerdagi hayotni ta'minlashning eng muhim manbalaridan biri bo'lgan. Hozirgi vaqtda okean yagona tabiiy makon emas, balki tabiiy va iqtisodiy tizimdir.

• 
  Dengiz xo'jaligining global tuzilmasini yaratish (neft ishlab chiqarish zonalari, baliqchilik va zonalarni ajratish), port sanoat majmualari infratuzilmasini yaxshilash.
  
• 
  Okean suvlarini ifloslanishdan himoya qilish.
  
• 
  Harbiy sinovlarni taqiqlash va yadroviy chiqindilarni utilizatsiya qilish.
  

Kosmosni tinch tadqiq qilish. Koinot global muhit, insoniyatning umumiy merosidir. Har xil turdagi qurollarni sinab ko'rish bir vaqtning o'zida butun sayyoraga tahdid solishi mumkin. Kosmosning "axlatlanishi" va "axlatlanishi".
Yechimlar:

• 
  Kosmosni "militarizatsiya qilmaslik".
  
• 
  Koinotni tadqiq qilishda xalqaro hamkorlik.
  

Rivojlanayotgan mamlakatlarning qoloqligini bartaraf etish- dunyo aholisining aksariyati qashshoqlik va qashshoqlikda yashaydi, bu kam rivojlanganlikning ekstremal shakllari deb hisoblanishi mumkin. Ayrim mamlakatlarda aholi jon boshiga daromad kuniga 1 dollardan kam.
Bu muammolar dinamikligi bilan ajralib turadi, jamiyat taraqqiyotining obyektiv omili sifatida vujudga keladi va ularni hal etish uchun butun insoniyatning birgalikdagi sa’y-harakatlari talab etiladi. Global muammolar bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lib, odamlar hayotining barcha jabhalarini qamrab oladi va barcha mamlakatlarni tashvishga soladi. Menimcha, eng xavfli muammolardan biri bu uchinchi jahon termoyadro urushida insoniyatni yo'q qilish ehtimoli - yadro va termoyadro quroliga ega davlatlar yoki harbiy-siyosiy bloklar o'rtasidagi faraziy harbiy to'qnashuvdir. Urush va jangovar harakatlarni oldini olish chora-tadbirlari 18-asr oxirida allaqachon I. Kant tomonidan ishlab chiqilgan. U taklif qilgan chora-tadbirlar quyidagilardan iborat edi: harbiy harakatlarni moliyalashtirmaslik; dushmanlik munosabatlarini rad etish, hurmat qilish; tegishli xalqaro shartnomalar tuzish va tinchlik siyosatini amalga oshirishga intilayotgan xalqaro ittifoq tuzish va hokazo.
Yana bir muhim muammo terrorizmdir. Zamonaviy sharoitda terrorchilar juda ko'p sonli begunoh odamlarni yo'q qilishga qodir bo'lgan juda ko'p o'ldiradigan vositalar yoki qurollarga ega.
Terrorizm - bu shaxsga bevosita qarshi qaratilgan, uning hayotiga tahdid soluvchi va shu orqali o'z maqsadlariga erishishga intiladigan hodisa, jinoyat shaklidir. Terrorizm insonparvarlik nuqtai nazaridan mutlaqo qabul qilinishi mumkin emas, huquq nuqtai nazaridan esa eng og'ir jinoyat hisoblanadi.
Ekologik muammolar global muammolarning yana bir turidir. U quyidagilarni o'z ichiga oladi: litosferaning ifloslanishi; gidrosferaning ifloslanishi, atmosferaning ifloslanishi.
Shunday qilib, bugungi kunda butun dunyo bo'ylab haqiqiy tahdid mavjud. Insoniyat mavjud muammolarni hal qilish va yangi muammolar paydo bo'lishining oldini olish uchun imkon qadar tezroq choralar ko'rishi kerak.

Ijtimoiy xarakterdagi muammolar

1. Demografik va oziq-ovqat muammolari. Yer aholisi doimiy ravishda o'sib bormoqda, bu esa iste'molning o'sishiga olib keladi. Bu sohada ikkita tendentsiya yaqqol ajralib turadi: birinchisi, Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi mamlakatlarida demografik portlash (aholi sonining keskin o'sishi); ikkinchisi - G'arbiy Evropa mamlakatlarida tug'ilishning pastligi va aholining qarishi. 
Aholining o'sishi oziq-ovqat, sanoat tovarlari, yoqilg'iga bo'lgan ehtiyojni oshiradi, bu esa biosferaga yukning oshishiga olib keladi. 
Iqtisodiyotning oziq-ovqat sektorini rivojlantirish va oziq-ovqat mahsulotlarini taqsimlash tizimining samaradorligi dunyo aholisining o'sish sur'atlaridan orqada qolmoqda, buning natijasida ochlik muammosi keskinlashmoqda.
2. Qashshoqlik va turmush darajasining pastligi muammosi.
Iqtisodiyoti kam rivojlangan kambag'al mamlakatlarda aholi eng tez o'sadi, buning natijasida bu erda turmush darajasi juda past. Keng aholining qashshoqligi va savodsizligi, tibbiy yordamning etishmasligi rivojlanayotgan mamlakatlarda asosiy muammolardan biridir.

Siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy xarakterdagi muammolar

1. Tinchlik va qurolsizlanish muammosi. Insoniyat taraqqiyotining hozirgi bosqichida urush xalqaro muammolarni hal qilish yo‘li bo‘la olmasligi ayon bo‘ldi. Harbiy harakatlar nafaqat odamlarning ommaviy qirg'in va o'limiga olib keladi, balki javob tajovuzkorligini ham keltirib chiqaradi. Yadro urushi tahdidi xalqaro miqyosda yadro sinovlari va qurollanishni cheklash zaruratini keltirib chiqardi, ammo bu muammo hali ham jahon hamjamiyati tomonidan yakuniy hal qilinmagan.
2. Rivojlanmagan mamlakatlarning qoloqligini bartaraf etish. G'arb mamlakatlari va "uchinchi dunyo" mamlakatlari o'rtasidagi iqtisodiy rivojlanish darajasidagi tafovutni bartaraf etish muammosini orqada qolgan mamlakatlar kuchlari bilan hal qilib bo'lmaydi. 20-asrning oʻrtalariga qadar koʻpchiligi mustamlakachilik qaramligida boʻlgan “uchinchi dunyo” davlatlari iqtisodiy rivojlanish yoʻliga oʻtdilar, ammo baribir ular aholining mutlaq koʻpchiligi va siyosiy hayoti uchun normal hayot sharoitlarini taʼminlay olmadi. jamiyatdagi barqarorlik.
3. Millatlararo munosabatlar muammosi. Madaniy integratsiya va birlashish jarayonlari bilan bir qatorda alohida mamlakatlar va xalqlarning milliy o‘ziga xoslik va suverenitetni mustahkamlashga intilishi kuchaymoqda. Ushbu intilishlarning namoyon bo'lishi ko'pincha tajovuzkor millatchilik, diniy va madaniy toqatsizlik shaklida bo'ladi.
4. Xalqaro jinoyatchilik va terrorizm muammosi. Aloqa va transport vositalarining rivojlanishi, aholining harakatchanligi, davlatlararo chegaralarning shaffofligi nafaqat madaniyatlarning oʻzaro boyishiga va iqtisodiy oʻsishga, balki xalqaro jinoyatchilik, narkotrafik, noqonuniy qurol-yarogʻ biznesi va boshqalarning rivojlanishiga ham yordam berdi. . Xalqaro terrorizm muammosi ayniqsa 20-21-asrlar boʻsagʻasida keskinlashdi. Terrorizm - bu siyosiy raqiblarni qo'rqitish va bostirish uchun kuch ishlatish yoki uni qo'llash bilan tahdid qilishdir. Terrorizm endi bir davlatning muammosi emas. Zamonaviy dunyoda terrorchilik tahdidining ko'lami birgalikdagi sa'y-harakatlarni talab qiladi turli mamlakatlaruni engish uchun.
Global muammolarni yengish yo‘llari hali topilmagan, ammo ularni hal qilish uchun insoniyat faoliyatini insoniyatning omon qolishi, tabiiy muhitni asrab-avaylash va qulay turmush sharoitini yaratish manfaatlariga bo‘ysundirish zarurligi aniq. kelajak avlodlar uchun sharoitlar.
Global muammolarni hal qilishning asosiy usullari:
1. Insonparvarlik ongini, barcha odamlarda o'z harakatlari uchun mas'uliyat hissini shakllantirish;
2. Kishilik jamiyatida ziddiyatlar va qarama-qarshiliklarning paydo bo‘lishi va keskinlashuviga olib keluvchi sabab va shartlarni hamda uning tabiat bilan o‘zaro munosabatlarini har tomonlama o‘rganish, aholini global muammolardan xabardor qilish, global jarayonlarni kuzatish, ularni nazorat qilish va prognozlash;
3. Eng yangi texnologiyalar va atrof-muhit bilan o'zaro ta'sir qilish usullarini ishlab chiqish: chiqindisiz ishlab chiqarish, resurslarni tejaydigan texnologiyalar, muqobil manbalarenergiya (quyosh, shamol va boshqalar);
4. Tinch va barqaror taraqqiyotni ta’minlash, muammolarni hal etish bo‘yicha tajriba almashish, axborot almashinuvi bo‘yicha xalqaro markazlarni yaratish va birgalikdagi sa’y-harakatlarni muvofiqlashtirish bo‘yicha faol xalqaro hamkorlik.

• 
  Commoner B. Yakunlovchi davra. Tabiat, inson, texnologiya. L., 2020 yil.
  
• 
  Pechchen A. Insoniy fazilatlar. M., 2022 yil.
  
• 
  Global muammolar va umuminsoniy qadriyatlar. M., 2019yil.
  
• 
  Sidorina T.Yu. Insoniyat o'lim va farovonlik orasida. M., 2018 yil.
  
• 
  

Global muammolar belgilari
Global muammolar va ularning belgilari Sivilizatsiya rivojlanishining hozirgi bosqichida har qachongidan ko‘ra dolzarb masalalar paydo bo‘ldi, ularni hal qilmasdan iqtisodiy taraqqiyot yo‘lida insoniyatning oldinga siljishini davom ettirish mumkin emas. Bu inson faoliyatining faqat bir qismi bo‘lishiga qaramay, XXI asrda uning rivojlanishi xavfsizlik va tinchlik, tabiiy muhit, ma’naviy, diniy va falsafiy qadriyatlarga bog‘liq. Zamonamizning global muammolari hozirgi zamonda insoniyatning vujudga kelishi va taraqqiyotiga xavf tug‘diruvchi zamonaviy dunyoning dolzarb, hayotiy va keskin ziddiyatlari majmuidir40 . Global muammolar o‘z mohiyatiga ko‘ra bartaraf etilishi yer yuzida hayotni davom ettirish imkoniyatlariga bog‘liq bo‘lgan muammolar hisoblanadi. Global muammolarni hal etish nafaqat mamlakatlarning iqtisodiy sa’y-harakatlarini birlashtirish natijasida, balki siyosiy qarashlar, jamoatchilik ongidagi o‘zgarishlar, xalqaro huquq sohasida va boshqalar bilan ham amalga oshirilishi mumkin. Shu bilan birga, bu muammolarni hal qilishning iqtisodiy asoslari va global iqtisodiy ahamiyati eng muhim hisoblanadi. Global muammolar deganda, sayyoramizdagi barcha odamlarning hayotiga ta’sir etadigan va ularni hal etish uchun barcha davlatlarning birgalikdagi sa’yharakatlari zarur bo‘lgan muammolar tushuniladi. Turli adabiyotlarda global muammolarning belgilari sifatida, odatda, quyidagi to‘rtta mezonga javob beradigan belgilar ko‘rsatiladi41: - ular universal xarakterga ega va nafaqat butun insoniyatning, balki sayyoramizning deyarli har qanday hududida bo‘lgan shaxslarning manfaatlariga ta’sir qiladi; - butun dunyoda, shuningdek, alohida qit’alar, mintaqalar va mamlakatlarning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishida ob’ektiv omil sifatida yuzaga keladi; - ushbu muammolarni o‘rganish va hal qilish sayyoramizdagi barcha odamlarning, mamlakatlarning, davlat organlarining va fuqarolik tashkilotlarining xalqaro darajadagi birgalikdagi sa’y-harakatlarini o‘z ichiga oladi; - hal etilmagan global muammolar insoniyatning yashashi va uning kelajagiga tahdid soladi. Bu xususiyat va belgilar ayrim tushuntirishlarni talab qiladi. Shu bilan birga har qanday muammoning globallashuvi dunyo aholisining nochor va azob chekayotgan qismi hayotidagi roli bilan emas, balki sayyoramizda yashovchi barcha xalqlarning taqdiri uchun ahamiyati bilan belgilanadi. Bundan tashqari bu muammolarni to’liq hal qilish mumkin deb hisoblash ham noto‘g‘ridir. Muammolarni hal qilish ko‘pincha ularning keskinlik darajasini yumshatish va nazorat qilishdan iborat bo‘ladi. Butun dunyoga ta’sir etuvchi eng keskin ijtimoiy-tabiiy ziddiyatlar majmuasi sifatida global muammolar “mintaqaviy”, “lokal” va “mahalliy” muammolarga ajratiladi. “Mintaqaviy” muammolar tushunchasi alohida qit’alar, dunyoning yirik ijtimoiy-iqtisodiy markazlari, alohida jahon ijtimoiy tizimlarida yoki hech bo‘lmaganda, dunyoning eng yirik mamlakatlarida yuzaga keladigan dolzarb muammolarni tavsiflaydi. “Lokal” muammolar alohida davlatlar va ulardan ayrimlarining katta hududlaridagi muammolarni anglatadi. Ular jiddiy tabiiy ofatlar natijasida vujudga kelgan qiyinchiliklarni ham o‘z ichiga oladi. “Mahalliy” muammolarni alohida hududlar, davlatlar va joylardagi muammolar, masalan, sanoat avariyalari, chuchuk suv taqchilligi, transport muammolari va boshqalar ko‘rinishida tavsiflash mumkin. “Global”, “mintaqaviy”, “lokal” va “mahalliy” muammolar qanday umumiy nisbatda tushuniladi? Global muammolar sayyoraning istalgan mintaqasiga tegishli bo‘lgan holda barcha mintaqalar uchun teng darajada o‘tkir bo‘lmagan muammolar hisoblanadi. Barcha global muammolar bir vaqtning o‘zida mintaqaviy muammo hisoblangan holda, shu bilan birga, ular bevosita lokal yoki mahalliy ahamiyatga ega bo‘lmasligi mumkin, ya’ni mintaqaviy muammolarning hammasi ham global emas. Global va mintaqaviy muammolar o‘rtasidagi chegaralar juda aniq bo‘lib, bu bizga ma’lum bir tarixiy davrda muayyan miqdordagi global muammolarni aniqlash imkonini beradi. Mintaqaviy, lokal va mahalliy muammolarning chegaralari shartli, harakatchan bo‘lib, ularning miqdori global muammolarga qaraganda ancha salmoqli. Barcha muammolar o‘zgaruvchan bo‘lib, ularning ba’zilari hal etilishi bilan o‘z dolzarbligini, global xarakterini yo‘qotadi va mintaqaviy yoki mahalliy toifaga o‘tadi, boshqalari esa miqdor va sifat jihatidan global miqyosga ko‘tarilishi ham mumkin. Global muammolarni hal qilmasdan turib, insoniyatning yashashi mumkin emas. Masalan, dunyoning ziddiyatli mamlakatlari va mintaqalarida yadro 105 qurollarining tarqalishi yer yuzining barcha aholisi uchun yadro falokati va uning oqibatlarini keltirib chiqarishi mumkin. Global muammolarning umumbashariy tabiati ushbu muammolarning ko‘rinishlarini har qanday mamlakatda ko‘rish mumkinligini anglatadi. Biroq, barcha mamlakatlar uchun umumiy bo‘lgan har bir muammo global emas. Masalan, ishsizlik har qanday mamlakatda mavjud, lekin biz buni global muammo deb atamaymiz, chunki u har bir mamlakat uchun o‘ziga xos, alohida ichki muammo hisoblanadi. Bundan tashqari, ishsizlik muammosi global muammolarning boshqa xususiyatlariga javob bermaydi.