Курс иши ва уни бажариш учун бирламчи маълумотлар

4. Tebranishlar amortizatsiyasini aniqlash

Teplovozlar ressor o‘rnatilgan joyning amortizatsiyasi (tebranishlarning so‘nishi) quruq ishqalanish(friksiya)larni so‘ndiruvchi list taxlamlari yordamida amalga oshadi. Alohida hollarda gidravlik sondiruvchilaridan foydalaniladi. Biroq u gildirak gupchagi pogonasida uriluvchi yuk tasiri sababli yaxshi ishlamaydi. SHuning uchun suv yordamida sondirish usuli (gidrogasitel) ressorlar ornatilgan joyning ikkinchi pogonasida ishlatiladi (M62). Bunda u uriluvchi tasirdan ressor ornatilgan joy gupchakli pogonaning qayishqoqligi sababli himoyalangan.

Tajriba uchun siqilgan havodan foydalaniladigan pnevmatik sondiruvchi ishlatiladi. Bunday sondiruvchilar ressorlar osilgan joyning har ikkala pogonasida ham ishonchli ishlaydi.
Tizimga bolgan amortizatsiya (tebranishlarning sonishi) tasiri amortizatorlar va ornatilgan ishqalanishi natijasida amalga oshadi.
Dempferlar yordamida kelib chiqadigan ishqalanish ishi ressor ornatilgan joy qayishqoqlik kuchidan kelib chiqadigan ishning 3-6%ini tashkil qilsa ressor osilgan joyning dempfirlanishi qoniqarli hisoblanadi. Ushbu kattalik nisbiy ishqalanish koeffitsienti deb ataladi.
Telejka qayishqoqlik kuchining ishi
А_У = 4f_стЖ_тZ₁.
А_У = 4•0,115•6,12•20=56304
Bunda f_st- ressor osilishining statik egilishi.
J_t - telejka osmasining qattiqligi, kN/m
Z₁ – tebranishlar (dinamik egilish) paytida arava ramasining burilish kattaligi.
Hisob-kitoblar paytida dinamik egilishlar kattaligiga etibor berish lozim. Z₁= 15÷25mm.
Telejka osilishidagi friksion so‘ndirgichlar hosil qiladigan ishqalanish kuchi,
W_f=4F_trZ₁n
W_f=4•5•24•6=2880
F_tr-bitta sondirgich ishqalanish kuchining ishi; F_tr=5÷6kN deb qabul qilish tavsiya etiladi;
n sondirgichlar soni; (n=6);
nisbiy ishqalanish koeffitsienti
φ_т= ÷0,06.
φ_т=2880/56304≥0,03÷0,06
φ_т=0,05≥0,03÷0,06
Zarur hollarda friksion dempfer hosil qiladigan ishqalanish kuchini oshirish zarur bo‘ladi.
Telejka gidroso‘ndirgich qayishqoq ishqalanish kuchining ishi
W1=πC _tω _sZ²_1,
W1=3,14•2,25*0,81•576=33
Bunda, C _t= – telejka so‘ndinrgichlari qarshiligining yig‘ma koeffitsienti, kN/mm.
C _t=λC_kr,
C _t=7,5•0,3=2,25
Bu erda, λ – nisbiy dempfirlanish koeffitsenti (VNIIJT tavsiyasiga ko‘ra λ=0,28-0,3);
C_kr – tebranishlar yo‘q paytidagi qarshilikning kritik koeffitsienti.
С_кр = _{ }
С_кр =(6,12•9,3)^1/2=7,5
Bunda, _{ } – telejka osilishidagi qattiqlik, kN/mm;
_{ } ressor osti yukining ogirligi kN^.s²/mm.
Telejka ressori osilishining ressor taxlamlari bilan nisbiy ishqalanish koeffitsienti quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

Bunda, _{ } ressor taxlamlarining nisbiy ishqalanish koeffitsienti;

n - telejka ressori listlarining soni;
ά – har bir ressorga og‘irlikning bir bo‘lagi.
Uch o‘qli telejkaning balanslangan osilishida ressor taxlamiga tushadigan og‘irlikning bir qismi. ά=1/6.
Telejkada taxminan to‘rt ressor taxlami mavjud: n=6.
Ressorning nisbiy ishqalanish koeffitsienti

μ=ressor taxlamlari orasidagi ishqalanish koeffitsienti; etarli darajada moylanganda moylanmagan sharoit uchun 0,4ga teng deb qabul qilinadi.
h – har bir taxlamning qalinligi;
l – ressor uzunligi;
n_o – ressordagi taxlamlar soni.
Ressor taxlamlarining olchamlari yuqorida keltirildi.
Maxsus telejka qollanilganda (manyovrli teplovoda) dempfirlanish jarayoni ressor taxlamlari tomonidan amalga oshiriladi. YUk teplovozlarida friksion sondirgichlar qollanilgan. Passajir teplovozlarda gidravlik demfirlanishga hisob-kitob qilish lozim.

2.