Курс иши ва уни бажариш учун бирламчи маълумотлар

Lokomotivning egri chiziq boylab haakatlanishi

Lokomotivning yolning egri qismida harakatlanishining oziga xos xususiyatlari
Ushbu bolimda lokomotivning yolning egri qismida harakatlanishining oziga xos xususiyatlari hamda bunday harakatlanishni taminlash boyicha olib borilgan tadbirlar, geometrik moslikni bajarish zarurati yoritilishi lozim.
Geometrik mosllikning mavjud usullari yoritilib, ushbu usullarning qiyosiy tahlili olib boriladi. Aylanma diagramma usuli yordamida geogmetrik moslikni bajarish tartibi yoritiladi. Grafik tasvirlar va zarur hisob-kitoblardan avval talaba zarur bolgan malumotlarni 4-jadval asosida bajaradi. Barcha hisob-kitoblarga tushuntirishlar berib boriladi.
Hisob kitoblar uchun zarur bolgan malumotlardan foydalanilganda foydalanilgan adabiyot korsatiladi. Aylanma diagramma millimetr qogozda bajariladi va tushuntirish xatining oxiriga, ilova tarzida qistirib qoyiladi.
Formula va shartli belgilar tarkibiga kiritilgan kattaliklarning rasshirovka qilinishi shart.
Bitta gildirak juftligining yolning egri qismida harakatlanishida (6.a rasm) tashqi relsdan otishi kerak bolgan gildirakning oraligi (L_H=F/R_H), ichki relsdan otishi lozim bolgan gildirakning oraligidan (Lv=F/Rv) katta. Ushbu oraliqdagi fvrq yo‘l o‘qi bo‘ylab o‘lchanadigan egri chiziq uzunligiga (L=F/R0) bog‘liq. Bundan ∆I=R_H-Rv=F/Ik kelib chiqadi. Bunda IK – tirsakning (burilish joyining) kengligi. G‘ildiraklar juftligidagi g‘ildirakning qattiq bog‘lanishida yuzaga keladigan ushbu farq, gildiraklar aylanadigan qiya yuzada i gildirakning har xil radiusda aylanishi hisobiga toladi.
Gildiraklar juftliginig relsdagi ortacha holatidan s masofaga surilganda tashqi va ichki relslar boylab otgan gildiraklar orasidagi farq ∆2=2π(rH-rB)N, bunda N=FR0/2πr0 – yo‘lda g‘ildirakning aylanishi L0, R_H-Rv=2ic. SHunda ∆I=∆2 tenglama asosida lk=2ic^.R0/r0 ni tKMamiz, undan esa g‘ildirakning sezilmasdan o‘tishi mumkin bo‘lgan egri chiziq radiusini tKMamiz R0=r0lk/(2ic). i=I:20 bo‘lganda va maksimal surilish s=7mm bolganda (yon tomon bandajlari uchun) R0=2000m.
Kichik radiusli egri chiziqlarda sirpanib ketish muqarrar boladi. Bu erda, avvalgilari kabi gildiraklar juftligining harakatlanishi uning kondalang siljishidagi va burilish burchagidagi cheklovlarsiz korib chiqildi. Lokomotivning ekipaj qismida siljishlar va gildirak juftliklarinnng burilishi cheklangan.

6-rasm. Yolgiz gildirak juftligining yolning egri qismida harakatlanishi.

Lokomotivning yolning egri qismida harakatlanishini taminlash uchun yolni qurish paytida ham, lokomotiv ekipaj qismini loyihalash paytida ham maxsus choralar koriladi. Egri yolda relslarning ichki tirsagida bandaj orkachining (qirrasining) tishlashib qolishi kuzatilishi mumkin. Buning oldini olish uchun yolning kichik radiusli qismida tirsaklar kengaytiriladi.

Egri yollarda tirsakni kengaytirish temir yollarda Texnik ekspluatatsiya qoidalariga (PTE) asosan amalga oshiriladi (R=350m. bolganda 10mm.ga, R=350m. bo‘lganda 15mm.ga). Bunda egrilik R=300m bolganda bandaj rels boshini 12mm.ga yKMadi.
Agar relslar yol oqiga nisbatan perpendikulyar ravishda siqilishini va g‘ildiraklar juftligining relslar boshidagi yuzada bandajlarning yaqinlashishiga olib keluvchi egilishini hisobga olsak shu narsa malum boladiki, burilish joyi haddan tashqari kengayib ketganda, qiyaligi 1:20 bolgan bandaj harakatlanayotgan yuzaning qiyaligi 1:7 bolgan yuza bilan kesishganda rels boshi 13 mm radiusli yonlama haraktga otishi kuzatiladi. Bu xavfli, chunki buning natijasida relslar tashqi tomonga qarab siqilishi va tirsak ichidagi bandajning chiqib ketishiga olib kelishi mumkin. (7-rasmga qarang)

7-rasm. Relsga gildirak juftligining ornatilishi.

Lokomotiv ekipajini egri chiziqga kiritishni osonlashtiruvchi tadbirlarga quyidagilar kiradi: gildiraklar juftligining kondalang urilishini hisobga olish (ekipajning ramaga kondalang bolgan oqining siljishi); qirralari ingichkalashtirilgan (yoki qirrasiz) bandajlardan foydalanish va buriladigan telejkali lokomotivlardan foydalanish.