Kurs ishi “Nazariy mexanika” fanidan Mavzu: Nazariy mexanikaning asosiy teoremalar. Bajardi: 2-kurs talabasi Zokirov Akmaljon Kurs ishi rahbari: sh abdugopporova Reja

Dinamikaning ikkinchi qonuni xam, birinchi qonun kabi faqat inertsial xisob sistemalaridagina o’rinli bo’ladi. Ushbu qonundan ko’rinib turibdiki, jismning massasi uning inertlik o’lchovi bo’lib xisoblanar yekan. Chunki biror kuchni moddiy nuqtaga ta`siridan oladigan tezlanish nuqtaning massasiga bog’liq bo’lib, qanchalik uning massasi oz bo’lsa, oladigan tezlanishi katta bo’ladi yoki aksincha.
Agar moddiy nuqtaga bir vaqtning o’zida bir nechta kuchlar ta`sir yetsa, kuchlarning parallelogrammi xaqidagi qoidaga asosan, ular shu kuchlarning geometrik yig’indisiga teng bo’lgan bitta teng ta`sir yetuvchi -kuchga yekvivalent bo’ladilar,
U xolda dinamikaning asosiy qonuni, qo’yidagi ko’rinishga keladi,
m = yoki m = (6.2)

• 
  Ushbu natijani boshqa usul bilan xam aniqlash mumkin, ya`nikuchlarning jismga ta`sirlari bir birlariga bog’liq yemasligiga asoslanib, xar bir kuchdan aloxida tezlanish oladi, so’ngra shu olingan tezlanishlarni geometrik usulda qo’shilsa, yuqoridagi tenglik kelib chiqadi.
  

Uchinchi qonun (ta`sir va aks ta`sir qonuni): moddiy jismlarning o’zaro mexanik ta`sirlarini xarakterlab beradi. Ikkita moddiy nuqta uchun qo’yidagicha ifodalanadi: ikkita moddiy nuqtaning bir-birlariga ta`sir kuchlari, shu nuqtalarni birlashtiruvchi chiziqda joylashib, modullari teng lekin yo’nalishlari qarama qarshi bo’lar yekan.
Bu qonundan statika kursida foydalangan yedik. Bu qonun moddiy nuqtalar sistemasining dinamikasida aloxida axamiyatga yega bo’lib, shu nuqtalarga ta`sir yetadigan ichki kuchlarning o’zaro bog’likligini aniqlab beradi.
Agar ikkita yerkin nuqta bir birlariga kuch bilan ta`sir yetsalar, bu nuqtalar dinamikaning uchinchi va ikkinchi qonuniga asosan, ularning massalariga teskari proportsional bo’lgan tezlanishlar bilan xarakatlanadilar. D i n a m i k a n i n g m a s a l a l a r i. Erkin moddiy nuqta uchun dinamikaning qo’yidagi masalalari echiladi: 1) moddiy nuqtaning xarakat qonuni berilgan bo’lsa, shu nuqtaga ta`sir yetuvchi kuchni aniqlash (dinamikaning birinchi masalasi); nuqtaga ta`sir yetayotgan kuchlar ma`lum bo’lsa, nuqtaning xarakat qonunini aniqlash (dinamikaning ikkinchi yoki asosiy masalasi).
Agar moddiy nuqta yerkin bo’lmasa, ya`niunga bog’lanishlar ta`sir yetib u ma`lum tekislik ustida yoki yegri chiziq bo’ylab xarakatlansa, dinamikaning birinchi masalasida nuqtaning xarakat qonuni va unga ta`sir yetuvchi aktiv kuchlar berilgan bo’lsa, bog’lanishlarning reaktsiyalari aniqlanadi. Erkin bo’lmagan jismlar uchun dinamikaning ikkinchi qonuni yana ikkiga ajraladi, ya`ninuqtaga ta`sir yetuvchi kuchlar maolum bo’lsa a) nuqtaning xarakat qonuni, b) unga qo’yilgan bog’lanishlarning reatsiyalari aniqlanadi