Kурс иши мавзу: Замонавий босқичда психологиянинг бошқа фанлар билан алоқаси

2.2. Замонавий амалий терапиянинг замонавий қўлланиладиган соҳалари.
Гештальт психологияси - (немис гесталт - яхлит шакли ёки тузилиши) Германияда 20-аср бошларида ривожлана бошлади. Гештальт терапияси, унинг асосий ғоялари ва усуллари Ф. Перлс томонидан ишлаб чиқилган²⁷, психиканинг ўзини ўзи бошқариш қобилиятига, танани атроф муҳитга ижодий мослашишига ва инсоннинг жавобгарлиги принсипига асосланади. Ушбу йўналиш психологиянинг бирламчи маълумотлари ажралмас тузилмалар (гештальтлар) деган постулатга асосланади, уларни принсипиал жиҳатдан уларнинг таркибий қисмларидан келиб чиқиш мумкин эмас. Бироқ, бир қатор эҳтиёжларга, шунингдек, рақобатдош эҳтиёжларга эга бўлиб, одам атрофдаги дунёнинг расмини «соддалаштиришга» мойил бўлиб, уларни амалга ошириш учун фақат индивидуал устунликларни таъкидлайди. Бундай ҳолда, инсон фақат кўришни хоҳлаган нарсани кўради ва атрофни сезмайди. Эҳтиёжларни қондирмаслик, ҳаётнинг этишмаслигига олиб келади.
Терапевтнинг асосий роли - мижознинг эътиборини «шу ерда ва ҳозирда» содир бўлаётган воқеалардан хабардор бўлишга йўналтириш, ҳодисаларни талқин қилишга уринишларни чеклаш, эҳтиёжлар ҳиссиётлари-кўрсаткичларига эътибор беришдан иборат. Гештальт терапиясининг асосий усуллари ва методлари бу хабардорлик, диққатни жамлаш, масъулиятни ўз зиммасига олиш, қутбланиш билан ишлаш, монодрама.²⁸ Кўп Гештальт психологлари, агар тўғри бажарилган бўлса, Гештальт терапияси, психоанализдан фарқли ўлароқ, мижознинг қаршилигини келтириб чиқармайди деб ҳисоблайди.
Когнитив психология ²⁹ бу психологияда билиш жараёнларини (лот. cognitio - билиш), хотира фаолиятини, мотивация ва хулқ-атворда билиш ролини ўрганадиган йўналиш. Когнитив психологиянинг асосчисини психолог Жан Пиаже³⁰ деб ҳисобланиш мумкин, у болалар психологиясида бир қатор жуда муҳим тадқиқотлар олиб борган.
Аарон Бек³¹ ўз ишининг терапия тамойилларига асосланган амалий қисмида «Депрессияни даволаш учун самарали психотерапиянинг аҳамияти ўз-ўзидан равшан ва биз ўз вазифамизни кўрсатмаларни аниқ белгилашда ва уни ишлатиш учун контрендикациялар, шунингдек депрессияли беморни даволашнинг умумий жараёнида унинг ролини аниқлаш муҳим. Психотерапия деярли барча тушкунликка тушган беморларни даволашда турли даражаларда ва турли хил шаклларда қўлланилганлиги сабабли, истеъмолчи ушбу қиммат хизмат фойдали натижалар берадими ёки йўқлигини билиши учун психотерапиянинг ўзига хос шаклларини аниқлаш ва уларнинг самарадорлигини баҳолаш ўта муҳимдир. Бироқ, ўзига хос психотерапевтик усулларни аниқлаш ва синовдан ўтказиш учун бошқа сабаблар мавжуд». Ушбу услубнинг асоси сифатида, кўплаб тажрибалар билан тасдиқланган ҳақиқат, тан олиш (дунёнинг расмини яратишни англатади) баъзи ҳис-туйғулар пайдо бўлишининг асосий ҳал қилувчи омилидир, бу эса ўз навбатида яхлит хатти-ҳаракатларнинг маъносини белгилайди.