Kurs ishi mavzu: Tuzlar va ularning guruhlanishi. Tuzlarning nomlanishi, olinish usullari, xossalari va ahamiyati Bajardi: Vahobov Elmurod Qabul qildi ilmiy rahbar: Inatova Maxsuda Jizza-2022 yil Tuzlar va ularning guruhlanishi

Kompleks birikma	Kompleks hosil qiluvchi ion	Ligand	Koordi natsion son	Ichki sfera
Tashqi Sfera
[Cu(NH3)4]SO4	Cu^2+	NH3	4	[Cu(NH3)4]^2+	SO4^2−
[Cr(H2O)6]Cl3	Cr^3+	H2O	6	[Cr(H2O)6^3+	Cl^−
K4[Fe(CN)6]	Fe^2+	CN^−	6	[Fe(CN)6]^4−	K^+
Na3[Al(OH)6]	Al^3+	OH^−	6	[Al(OH)6]^3−	Na^+
[Pt(NH3)2Cl2]	Pt^2+	NH3, Cl^−	4	[Pt(NH3)2Cl2]	-
[Fe(CO)5]	Fe^o	CO	5	[Fe(CO)5]	-

Kompleks birikmalarning nomlanishi.
Kompleks birikmalarni nomlashda markaziy atom kompleks hosil qiluvchi ligandlardan keyin o’qiladi va bunda albatta uning zaryadi ko’rsatiladi. Kompleks ionning zaryadi uni tashkil etuvchilari zaryadlarining algebraik yig’indisiga teng bo’ladi. Ligandlarning nomi alfavit bo’yicha ketma-ket keladi.
Anionlarni nomlashda ularning nomidagi -it, -id, -at qo’shimchalari o’rniga -o qo’shimchasi qo’yiladi: Ftorid - ftoro, xlorid - xloro, bromid - bromo, sianid - siano.
Neytral molekulalar bo’lsa: M-n: H₂O - akva, NH₃ - amin, NO - nitrozil, CO - karbonil, NO₂ - nitro kabi nomlanadi.
••• Kation kompleks birikmalarni nomlashda dastlab ligandlar soni (ligandlar sonining grekcha nomi), so’ng ligand nomi o’qilib, so’ngra kompleks hosil qiluvchi markaziy atomning nomi (ba’zida lotincha nomi) va uning oksidlanish darajasi ko’rsatiladi, oxirida tashqi sferadagi ionning nomi aytiladi.
M-n: [Cu(NH₃)₄]SO₄ - tetraamin mis (II) - sulfat;
[Al(H₂O)₆]Cl₃ - geksaakva aluminiy (III) - xlorid;
Agarda ligand o’rnida bir nechta ion yoki molekulalar joylashgan bo’lsa, nomlashda dastlab manfiy zaryadli ligand nomi, so’ngra molekula nomi aytiladi.
[Cr(H₂O)₅Cl]Cl₂ - xloropentaakva xrom (III) - xlorid;
[Pt(NH₃)₅Cl]Cl₃ - xloropentaamminplatina (IV) xlorid;
••• Anion kompleks birikmalarni nomlashda dastlab tashqi sfera ionining nomi, so’ngra ichki sferadagi ligandlar soni (ligandlar sonining grekcha nomi), so’ng ligand nomi o’qilib, so’ngra kompleks hosil qiluvchi markaziy atomning nomi (ba’zida lotincha nomi) ga -at qo’shimchasi qo’shib o’qiladi va uning oksidlanish darajasi ko’rsatiladi
K₂[Be(OH)₄] - kaliy tetragidroksoberillat (II);
K₂[Fe(CN)₆] - kaliy geksasianoferrat (II);
Na₃[Co(SCN)₆] - natriy geksarodonidokobaltat (III).
••• Neytral kompleks birikmalarni nomlashda dastlab ligandlar soni (ligandlar sonining grekcha nomi), so’ng ligand nomi o’qilib, so’ngra kompleks hosil qiluvchi markaziy atomning nomi (ba’zida lotincha nomi) aytiladi, bunda markaziy atomning oksidlanish darajasi aytilmay-
di.
[Pt(NH₃)₄Cl₂] - dixlorotetraamin platina;
[Cu(NH₃)₂(SCN)₂] - dirodonidodiamin mis;
[Pt(NH₃)₂Cl₄] - tetraxlorodiamin platina.
Kompleks birikmalarning hosil bo’lishida quyidagilarga e’tibor berish kerak: