ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
НИЗОМИЙ НОМИДАГИ
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТИ
ДЕФЕКТОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТИ
КУРС ИШИ
Мавзу: Кар болалар мактабида дактил нутқига ўргатиш
иши мазмуни, услублари
Бажарди: Муталова Дилдора
Илмий рахбар:
Доц. Мамаражабова З.Н
Mundarija
Kirish
I Bob.Muammoni o‟rganishning ilmiy-nazariy asoslari
1.1. Muammo bo‟yicha
pedagogik, psixologik, metodik adabiyotlar tahlili
1.2. Eshitishda nuqsoni bo„lgan bolalar nutqining psixologik-pedagogik va
lingvistik tavsifi
2 Bob Kar bolalar maktabida daktil nutqiga o„rgatish ishi mazmuni, uslublari
2.1. Eshitishda nuqsoni bo‟lgan o‟quvchilar daktil nutqini eksperemental
o‟rganish metodikasi
2.2. Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalarning daktil nutqini eksperemental
o‟rganish natijalari
2.3.Maxsus maktabda eshitishida nuqsoni bo‟lgan
bolalarni daktil nutqini
rivojlantirish texnologiyasi
Kirish
Mamlakatimiz mustaqillikni qo‟lga kiritgan davrni sarhisob qilsak,
hukumatimiz tomonidan inson manfaatlarini ko‟zlash va himoyalash jarayonida
jamiyatimizning alohida yordamga muhtoj qatlamiga jiddiy e‟tibor qaratib
kelinayotganini kuzatamiz.O‟zbekiston Respublikasi
demokratik huquqiy davlat
qurish yo‟lidan borar ekan, inson huquq va erkinliklarini ta‟minlab, jamiyatni
ma‟naviy jihatdan boyitib borishni, dunyo hamjamiyatiga
integratsiyalashuvni
amalga oshirmoqda.
Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalarda eshitish idrokining fuknsiyasining
yetishmovchiliklari bilan chambarchas bog‟langan nutqning o‟ziga xos buzilishlari
aksariyat xollarda ko‟p kuzatiladi. Shuning uchun maktabgacha yoshdagi
eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar bilan
olib boriladigan o‟quv-tarbiyaviy ish
tizimida nutqiy rivojlanishdagi nuqsonlarni korreksiyalashga
katta ahamiyat
beriladi.
Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolaning nutqni egallashdagi senzitiv (jadal)
rivojlanishi davrida ish olib borish mazmuni va metodlarini, yo‟nalishlarini
aniqlash alohida ahamiyat va dolzarblik kasb etadi. Chunki haligacha maktab
yoshdagi eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar bog‟langan nutqini o‟rganishga
qaratilgan fundamental izlanishlar olib borilmagan. Mavjud pedagogik,
maxsus
psixologik va metodik adabiyotlarda ushbu toifadagi bolalar nutqi rivojlanishining
boshlang‟ich bosqichlari haqida keltirilgan ma‟lumotlarnigina ko‟rish mumkin.
Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar.o‟z taasurotlarini tinglovchilarga
bildirishda qiyinchiliklarga duch keladilar. Ularning hikoyalari xamma vaqt ham
tinglovchilarga tushunarli bo‟lavermaydi. Bunga sabab eshitishda nuqsoni bo‟lgan
bolalarning keng monolog tarzida so‟zlashni juda bo‟sh egallaganliklaridir. Maktab
yoshdagi bolalarda bog‟langan nutq juda sekin egallay boshlaydilar.Me‟yorda
rivojlanayotgan bolalar ko‟pincha o‟z taasurotlarini boshqalarga hikoya qilib
berishga
intiladilar, ko‟rganlari haqida ma‟noli, tushunarli va mantiqiy hikoya
qilib berish, o‟z fikrini to‟g‟ri tuzilgan jumlalar bilan ifoda etish imkonini
beradigan og‟zaki nutq shaklini egallashga ehtiyoj paydo bo‟ladi. Maktabgacha
yoshdagi eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar.ham maktabgacha yoshdan boshlab
maxsus maktabda o‟qish, nutqiy jihatdan kamchiliklarini
bartaraf qilish,
keyinchalik esa ijtimoiy hayotga va qo‟llaridan keladigan ishlab chiqarish
faoliyatiga tayyorlash uchun zarur bo‟ladigan bu murakkab so‟zlashish malakasini
egallashlari zarur. Kuzatishlar shuni ko‟rsatadiki, Eshitishda nuqsoni bo‟lgan
bolalarda dastlabki so‟zlarning kechkib hosil bo‟lishi (dastlabki so‟zlar 3-4 va
hatto 5 yoshlarda paydo bo‟ladi), so‟z birikmalarini egallash davrining sekin va
qiyinchilik bilan kechishi, so‟zlardan gaplarni tuzish uzoq vaqt talab etilishi, nutqiy
ijodiyotda mustaqillikning yetishmasligi, nutqiy
faollik darajasining pastligi,
nutqiy muloqot kambag‟alligi kuzatiladi. Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar bir
nechta gaplarni o‟zaro biriktirib, fikrni mantiqiy izchillikda bayon qilishga, sabab
va oqibatni ketma-ketlikda bildirishga, bayon qilinayotgan hodisadagi muhim
xususiyatlarni ajratishga qiynaladilar. Eshitishda bolalarni daktil nutqqa o‟rgatish
dolzarb muammao sanaladi..
