Курс иши мавзу: Кар болалар мактабида дактил нутқига ўргатиш

---

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ 
 
НИЗОМИЙ НОМИДАГИ
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТИ
 
ДЕФЕКТОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТИ 
 
КУРС ИШИ 
 
Мавзу: Кар болалар мактабида дактил нутқига ўргатиш 
иши мазмуни, услублари 
 
 
Бажарди: Муталова Дилдора 
Илмий рахбар:
 Доц. Мамаражабова З.Н
 
 
Mundarija 
Kirish
I Bob.Muammoni o‟rganishning ilmiy-nazariy asoslari 
1.1. Muammo bo‟yicha pedagogik, psixologik, metodik adabiyotlar tahlili 
1.2. Eshitishda nuqsoni bo„lgan bolalar nutqining psixologik-pedagogik va 
lingvistik tavsifi 
2 Bob Kar bolalar maktabida daktil nutqiga o„rgatish ishi mazmuni, uslublari 
2.1. Eshitishda nuqsoni bo‟lgan o‟quvchilar daktil nutqini eksperemental 
o‟rganish metodikasi 
2.2. Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalarning daktil nutqini eksperemental 
o‟rganish natijalari 
2.3.Maxsus maktabda eshitishida nuqsoni bo‟lgan bolalarni daktil nutqini 
rivojlantirish texnologiyasi 

---

Xulosa 
Foydalanilgan adabiyotlar ro‟yhati. 

---

Kirish 
Mamlakatimiz mustaqillikni qo‟lga kiritgan davrni sarhisob qilsak, 
hukumatimiz tomonidan inson manfaatlarini ko‟zlash va himoyalash jarayonida 
jamiyatimizning alohida yordamga muhtoj qatlamiga jiddiy e‟tibor qaratib 
kelinayotganini kuzatamiz.O‟zbekiston Respublikasi demokratik huquqiy davlat 
qurish yo‟lidan borar ekan, inson huquq va erkinliklarini ta‟minlab, jamiyatni 
ma‟naviy jihatdan boyitib borishni, dunyo hamjamiyatiga integratsiyalashuvni 
amalga oshirmoqda.
Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalarda eshitish idrokining fuknsiyasining 
yetishmovchiliklari bilan chambarchas bog‟langan nutqning o‟ziga xos buzilishlari 
aksariyat xollarda ko‟p kuzatiladi. Shuning uchun maktabgacha yoshdagi 
eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar bilan
 
olib boriladigan o‟quv-tarbiyaviy ish 
tizimida nutqiy rivojlanishdagi nuqsonlarni korreksiyalashga katta ahamiyat 
beriladi. 
Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolaning nutqni egallashdagi senzitiv (jadal) 
rivojlanishi davrida ish olib borish mazmuni va metodlarini, yo‟nalishlarini 
aniqlash alohida ahamiyat va dolzarblik kasb etadi. Chunki haligacha maktab 
yoshdagi eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar bog‟langan nutqini o‟rganishga 
qaratilgan fundamental izlanishlar olib borilmagan. Mavjud pedagogik, maxsus 
psixologik va metodik adabiyotlarda ushbu toifadagi bolalar nutqi rivojlanishining 
boshlang‟ich bosqichlari haqida keltirilgan ma‟lumotlarnigina ko‟rish mumkin. 
Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar.o‟z taasurotlarini tinglovchilarga 
bildirishda qiyinchiliklarga duch keladilar. Ularning hikoyalari xamma vaqt ham 
tinglovchilarga tushunarli bo‟lavermaydi. Bunga sabab eshitishda nuqsoni bo‟lgan 
bolalarning keng monolog tarzida so‟zlashni juda bo‟sh egallaganliklaridir. Maktab 
yoshdagi bolalarda bog‟langan nutq juda sekin egallay boshlaydilar.Me‟yorda 
rivojlanayotgan bolalar ko‟pincha o‟z taasurotlarini boshqalarga hikoya qilib
berishga intiladilar, ko‟rganlari haqida ma‟noli, tushunarli va mantiqiy hikoya 
qilib berish, o‟z fikrini to‟g‟ri tuzilgan jumlalar bilan ifoda etish imkonini 

---

beradigan og‟zaki nutq shaklini egallashga ehtiyoj paydo bo‟ladi. Maktabgacha 
yoshdagi eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar.ham maktabgacha yoshdan boshlab 
maxsus maktabda o‟qish, nutqiy jihatdan kamchiliklarini bartaraf qilish, 
keyinchalik esa ijtimoiy hayotga va qo‟llaridan keladigan ishlab chiqarish 
faoliyatiga tayyorlash uchun zarur bo‟ladigan bu murakkab so‟zlashish malakasini 
egallashlari zarur. Kuzatishlar shuni ko‟rsatadiki, Eshitishda nuqsoni bo‟lgan 
bolalarda dastlabki so‟zlarning kechkib hosil bo‟lishi (dastlabki so‟zlar 3-4 va 
hatto 5 yoshlarda paydo bo‟ladi), so‟z birikmalarini egallash davrining sekin va 
qiyinchilik bilan kechishi, so‟zlardan gaplarni tuzish uzoq vaqt talab etilishi, nutqiy 
ijodiyotda mustaqillikning yetishmasligi, nutqiy faollik darajasining pastligi, 
nutqiy muloqot kambag‟alligi kuzatiladi. Eshitishda nuqsoni bo‟lgan bolalar bir 
nechta gaplarni o‟zaro biriktirib, fikrni mantiqiy izchillikda bayon qilishga, sabab 
va oqibatni ketma-ketlikda bildirishga, bayon qilinayotgan hodisadagi muhim 
xususiyatlarni ajratishga qiynaladilar. Eshitishda bolalarni daktil nutqqa o‟rgatish 
dolzarb muammao sanaladi..