Kurs ishi mavzu: fors tilida otlarning kontekstual ma’nolari bajardi: “Filologiya” ta`lim yo‘nalishi III kurs talabasi Saidoripova Dilorom (imzo) Ilmiy rahbar: “Eron-Afg‘on filologiyasi” kafedrasi o‘qituvchisi N. N. Nuriddinov

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT SHARQSHUNOSLIK INSTITUTI
SHARQ FILOLOGIYASI FAKULTETI
KURS ISHI
MAVZU: FORS TILIDA OTLARNING KONTEKSTUAL MA’NOLARI


Bajardi: “Filologiya” ta`lim yo‘nalishi
III kurs talabasi
Saidoripova Dilorom ____________ (imzo)


Ilmiy rahbar: “Eron-Afg‘on filologiyasi”
kafedrasi o‘qituvchisi N.N. Nuriddinov
____________ (imzo)

TOSHKENT-2017
OTLARNING KONTEKSTUAL MA’NOLARI
REJA:
KIRISH……………………………………………………………………3
I.BOB.OT SO‘Z TURKUMI HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT…..666
1.1. Ot va uning turlari…………………………………………………….
1.2. Otlarning grammatik ma’nolari………………………………………
1.3. Otlarda polisemiya……………………………………………………
II.BOB. FORS TILIDA OTLARNING KONTEKSTUAL ……………
2.1 Otlarning kontekstdagi nominativ ma’nolari…………………………
2.2. Otlarning kontekstdagi ko‘chma ma’nolari………………………….
2.3. Otlarning kontekstdagi emotasional-ekspressiv ma’nolari………....
XULOSA…………………………………………………………………..
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR VA MANBALAR RO‘YXATI…
ILOVA………………………………………………………………………

KIRISH


Mavzuning dolzarbligi. Mustaqil Oʻzbеkistоnning xоrijiy mamlakatlar bilan kun sayin rivоjlanib va mustahkamlanib bоrayotgan siyosiy, iqtisоdiy va madaniy alоqalari chеt tillarni oʻrganishni hamda ulardan amaliy fоydalana bilishni taqоzо etmоqda. 1-Prеzidеntimiz I.A. Karimоv ta’kidlaganlaridеk, «Hоzirgi paytda xоrijiy tillarni oʻrganish va oʻrgatishga yurtimizda katta ahamiyat bеrilmоqda. ...Jahоn hamjamiyatidan oʻziga munоsib oʻrin egallashga intilayotgan mamlakatimiz uchun, chеt ellik shеriklarimiz bilan hamjihatlikda, hamkоrlikda oʻz buyuk kеlajagini qurayotgan xalqimiz uchun xоrijiy tillarni mukammal bilishning ahamiyatini bahоlashning hоjati yoʻqdir»¹.
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgan ilk paytlardanoq mamlakatimiz rahbariyati yurtimizda chet tillarni o‘rgatish ishiga katta e’tibor qaratib kelmoqda. Jumladan, mustaqilligimizning daslabki yillaridayoq 1-prezidentimiz Islom Karimov ta’limning turli bosqichlarida tahsil olayotgan yosh avlodga xorijiy tillarni o‘rgatishning zarurati va ahamiyatini ta’kidlab shunday degan edi: “Ularga chet tillarni mukammal bilib olishlari, erkin muloqot qilishlari uchun barcha shart-sharoitlarni yaratib berishimiz kerak. Bu bizning jahon miqyosiga chiqishimizda muhim omil bo‘lib xizmat qiladi”². Keyinchalik yurtboshimiz yurtimizda chet tillarni o‘rgatishga berilayotgan katta e’tibor borasida quyidagi fikrlarni bildiradi: “Hozirgi paytda xorijiy tillarni o‘rganish va o‘rgatishga yurtimizda katta ahamiyat berilmoqda. Bu ham, albatta, bejiz emas. Bugun jahon hamjamiyatidan o‘ziga munosib o‘rin egallashga intilayotgan mamlakatimiz uchun chet ellik sheriklarimiz bilan hamjihatlikda, hamkorlikda o‘z buyuk kelajagini qurayotgan xalqimiz uchun xorijiy tillarni mukammal bilishning ahamiyatini baholashning hojati yo‘qdir”³.
Shunday bir sharoitda yurtimizda sharq tillari, jumladan, fors tilini o‘rganish, shuningdek, ushbu til borasida tadqiqotlar olib borish keng tus olib bormoqda. Aytib o‘tish lozimki, mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan to shu kunga qadar o‘zbek eronshunos olimlari va tadqiqotchilari tomonidan fors tili bo‘yicha ko‘pgina tadqiqotlar amalga oshirilib, bir necha fors tili darsliklari⁴ yaratildi. Bu esa yosh eronshunos olim-u, tadqiqotchilarga kelajdagi ilmiy ishlarini amalga oshirishda muhim poydevor bo‘lib xizmat qilmoqda.
Tilshunoslikda so‘zlarning alohida hamda matn tarkibida kelganda qanday ma’no anglatishiga doir ba’zi masalalar o‘z yechimini kutmoqda. Shuni aytish lozimki, so‘zlar lug‘at tarkibida o‘lik holatda bo‘ladi, ular aynan kontekstda, ya’ni matn tarkibida jonladi. So‘zlarning lug‘atda anlatadigan ma’nolaridan tashqari, boshqa ko‘chma yoki emotsional-ekspressiv ma’nolari kontekstda o‘z ifodasini topadi. Ularni o‘rganish, ma’no qirralarini aniqlash kabi masalalar tilshunoslar e’tiborida bo‘lib kelmoqda. Garchi bu mas’uliyatli ish bo‘lsada, biz o‘z ishimizda kontekstual ma’noni ko‘plab mualliflarning qalamiga mansub badiiy asarlar tarkibida uchraydigan ba’zi tanlab olingan otlarning turli ma’nolari yordamida tadqiq va tahlil etishni rejalashtirdik.