Kurs ishi fermer xo’jaliklarini boshqarishda boshqaruv qarorlari va

Manba: Sharifxo’jayev M., Abdullayev Yo. Menejment. Darsli

c. -T.: O’qituvchi, 2001

19

Opersiya va jarayonlar turlari	Ish vaqti sarfi %da umumiy xarajat nisbati
	Rahbar	Mutaxassis	Texnik boshqaruvchi
Axborotli	30	60	80
Boshqaruv qarorini tayyorlash va qabul qilish (qarorlarni tayyorlashda va nazorat qilishda)	30	25	20
Tashkiliy ish	40	15	-
Jami:	100	100	100
Manba: Sharifxo’jayev M., Abdullayev Yo.	Uenejment. Darslik. -T.: O’qituvchi, 2001

2. 
   jadval ma’lumotlariga ko’ra, rahbarlar o’zlarining ish vaqtlarining ko’proq tashkiliy ishga - 40%ini sarflashlari lozim. Mutaxassislar va texnik boshqaruvchilar axborotli jarayonlarga ko’proq vaqt sarflashlari lozim, mos ravishda 60% va 80%. Ularning tashkiliy ishlar bilan shug’ullanishga ko’p vaqt ajratishlari tavsiya etilmaydi. Bunda mutaxassislarga o’zlarining 15% vaqtlarini ajratishlari tavsiya etiladi.
   

20

4. 
   FERMER XO’JALIKLARINI BOSHQARISHDA BOSHQARUV QARORLARI VA ULARNI BAJARISHNI NAZORAT QILISHNI
   

TAKOMILLASHTIRISH

1. 
   Qishloq xo’jaligida boshqaruv qarorlarni qabul qilish bo’yicha xalqaro tajriba.
   

AQSh qishloq xo’jaligida muvaffaiyatga erishgan boshqaruvchilar odatda biron bir muammo yechimini tezda eslay olishmasa-da, ularning boshqaruvchi bo’lgan ota-onalari tutgan yo’lni aniq bajara olishadi¹. Ba’zi menejerlarga qaror qabul qilish odat tusiga kirib qolgan. O’tgan yili nima ishlar qilingan bo’lsa, bu yil ham yana o’sha qarorlar takroran qabul qilinishi mumkin. Ammo qishloq xo’jaligining xususiyatidan kelib chiqqan holda, yaxshi boshqaruvchilar qaror qabul qilishda bir “qolip”ga tushib qolmasdan, doimo iqtisodiy, texnologik, tabiiy sharoitlar asosida o’z bilimlarini oshirib borishga harakat qilishadi. Qishloq xo’jaligi boshqaruvchilari doimiy ravishda o’zlariga yangi axborotlarni olib borishi va ular baholar, iqlim, texnologiya, jamoatchilik bilan ishlash va xaridorlarning tanlovini qamrab olishi kerak. Bu axborotlar shubhasiz ularning tadbirkorlik faoliyatiga o’z ta’sirini o’tkazmasdan qolmaydi: nima mahsulotlar ishlab chiqarish, ularni qanday ishlab chiqarish, qanday ma’lumotlardan foydalanish, faoliyatni qanday moliyalashtirish va qanday, qayerda va qachon mahsulotni sotish haqida bosh qotirishadi.
Qaror qabul qilinma-sa, hech nima o’zgarmaydi². Qaror qabul qilish jarayonini quyidagi bir qancha bosqichlar asosida amalga oshirish mumkin:

1. 
   Muammo holatini o’rganish va aniqlash;
   
2. 
   Muqobil variantlarni ko’rib chiqish;
   
3. 
   Ma’lumot va axborot yig’ish;
   
4. 
   Muqobil variantlarni tahlil qilish va qaror qabul qilish;
   
5. 
   Qarorni amalda joriy qilish;
   
6. 
   Natijalarni kuzatish va o’rganib boorish;
   
7. 
   Mas’uliyatni his qilish.
   

Qaror qabul qilish jarayoni: Namuna³.

1. 
   qadam. Muammoni aniqlash: Tuproq eroziyasi darajasi xo’jalikda me’yoriy darajadan ancha yuqori.
   
2. 
   qadam. Muqobillarni tanlash: Ba’zi qo’shni fermerlar shnga o’xshah qiya yerlarda jaladan himoya vositasi yoki boshqa himoya vositalari qo’llashadi. Ko’p fermerlar kam shudgorlash yoki umuman shudgorsiz texnologiyalarni sinab ko’rishmqda.
   
3. 
   bosqich. Ma’lumot yig’ish: Xuddi shunday tuproqli fermer xo’jaliklari bo’yicha olib borilgan ilmiy taqdiqotlar natijalari, suvdan himoya qiluvchi vositalardan foydalanish holati, kam shudgorlash yoki umuman shudgorsiz