Kurbanova durdona salaxitdinovna gimnastika va uni o

4.6.3. Badiiy gimnastikaga xos burilishlar texnikasi 
Turli xil burilish texnikasi va tuzilishining eng harakterli elementlarini ko‘rib 
chiqamiz. Badiiy gimnastikada asosiy diqqat siltanish harakatlaridan foydalanib 
bajariladigan burilishlarga qaratiladi. 
Spiral burilishlar – koordinatsiyasi murakkab burilish turlaridan biri bo‘lib, 
texnikasi va tuzilishiga ko‘ra to‘lqinga yaqindir (14-rasmga qarang). Spiral 
burilishlar texnikasida bir – birini o‘ziga xos tarzda to‘ldiruvchi har xil 
mexanizmlar nafis bo‘lib uyg‘unlashadi. 7-rasmda 320
0 
ga spiral burilish 
ko‘rsatilgan. Harakatning tayyorgarlik bosqichida gimnastikachi tizza va tos – son 
bo‘g‘imini bukib yarim cho‘qqayishni bajarmoqda. Keyinchalik bu burilishni 
ta’minlaydigan harakatni bajarishga yordam beradi.
Harakatning asosiy bosqichini gimnastikachi oyoq uchiga ko‘tarilib tizzasini 
buriladigan tomonga harakatlantirish bilan boshlaydi (2-3), bunda uning yelka 
kamari va qo‘llari harakatsiz bo‘ladi. Tayanch bilan bog‘liqligi va to‘g‘risini 
aytganda, oddiy burilishlar bilan o‘xshashligi sabab bunday harakat qilishi imkoni 
bo‘ladi.
Keyinchalik, qachonki gimnastikachi asta-sekin tos-son va tizza bo‘g‘imlarini 
(3-5) yozib, keyin bukilganda (5-7), burilish to‘lqinsimon, “spiralsimon” harakat 
bilan bajariladi. Mashqning bu qismi shunisi bilan qiziqki, u sport gimnastikasi, 
batutda sakrash, suvga sakrashda keng qo‘llaniladigan tayanchsiz inertsiyasiz 
burilish texnikasi elementlaridan foydalanib bajariladi
2
Spiral burilishning oxirgi qismi (7-10) juftlashtirib burilishni o‘zida aks 
ettiradi. To‘g‘ri siltash bilan burilishlar qatoriga kirib, tayanmagan oyoqni qo‘llar 
bilan birga bir tekislikda siltash harakati bilan bajariladi. Bunday 
harakat 
burilishni, masalan, oldinga tashlanish holatidan bajarishda (36-rasm) uchraydi: 
tananing og‘irligini butunlay oldindagi bukilgan oyoqqa o‘tkazib, keyin unga turib, 
gimnastikachi boshqa oyog‘i va qo‘li bilan oldinga siltash harakatini bajaradi. 
2
Bunday burilish mexanizmi jismonan murakkab va alohida ta’rif talab qiladi. Bu to’g’risida Yu.Gaverdovskiy va 
V.Smoyavskiyning tahriri ostidagi “Спортивная гимнастика” darsligida ( М.1979). batafsil yoritilgan.

---

120
Siltanuvchi oyoqni oldinda qoldirib, gimnastikachi tayanch oyog‘i ustiga 
ko‘tariladi va aylanib burilib, ko‘pincha bir oyoqda muvozanat saqlash holatiga 
keladi.
Bunday murakkab bo‘lmagan harakatni qisqa tahlil qilamiz.
Bunday burilishning tayyorgarlik harakati nisbatan kam ifoda etilgan. Ular 
harakteri bo‘yicha uncha murakkab bo‘lmagan joyidan sakrashning tayyorgarlik 
harakatiga juda yaqin va odatda qo‘lni orqaga juda keskin bo‘lmagan siltash 
harakati bilan ifodalanadi (oldinga siltab burilishda). Oldindan bo‘shagan 
siltanuvchi oyoqdagi (masalan, bir oyoqda tik turib, boshqasi orqadagi holatdan 
burilishda) orqaga siltashda tayyorgarlik siltanuvchi oyoqdagidek bo‘lishi mumkin.
Burilishdagi asosiy harakat siltash hamda burilish bilan bog‘liq bo‘ladi. Bu 
bosqichni bir nechta namunali fazalarga bo‘lish mumkin.
1-faza – “burilish boshlanganda siltanuvchi oyoqni siltash”. Gimnastikachi 
oyoqni siltab, shu bilan birga qo‘lni ham, bir vaqtning o‘zida tayanch oyoqda 
muvozanat saqlab yelkalarini orqaga og‘diradi. Siltash bu fazada tezkor harakterga 
ega. Gimnastikachi oyog‘ini ko‘tara turib uni tayanch oyoq tomoniga burishni 
boshlaydi. 
2-faza – “siltanishni tormozlanish va asosiy burilish”. Oyoqni yuqoriga siltash 
oxirida yozuvchi mushaklar keskin tormozlaydi. Odatda bu ba’zi tos-son 
bo‘g‘imlarini bukish holatida sodir bo‘ladi. Bundan foydalanib, gimnastikachi 
to‘g‘rilanib tezda orqaga buriladi (bu yerda o‘ngga) va tayanch oyoqni harakatga 
jalb qilib burilishni to‘liq 180
0
gacha olib boradi.