Kristallografiya, kristallokimyo va mineralogiya

Nazorat uchun savollar.

1. 
   Strukturaviy kristallografiya.
   
2. 
   Yuqori, o’rta va quyi kategoriyalarga talluqli 47 ta sodda shakl.
   

7-mavzu: Fazoviy panjara, elementar yacheyka. 14 Brave panjarasi. 230 fazoviy gruppasi.
Reja:

1. 
   Fazoviy panjara, elementar yacheyka.
   
2. 
   14 Brave panjarasi.
   
3. 
   230 ta Fedorov fazoviy gruppasi
   

Kristall nima? Ma’lumki, tabiiy yoki sun‘iy yo‘l bilan olingan kimyoviy birikma va kimyoviy elementlarning hammasi kristallangan bo‘ladi. Kristall qadamiy grek so‘zidan iborat bo‘lib muz ma’nosini bildiradi. Yer sharining ustki qismi - tog‘ jinslarinitashkil etuvchi minerallarning deyarli hammasi, jumladan, shu tog‘ jinslari orasida qidirib-topib, kovlab chiqaradigan rudalar (ko‘mir va neftdan boshqalar), oltin, kumush, olmos va boshqa qimmatbaho toshlar, har hil tuzlar, bazi bir zavod va fabrikalar ishlatayotgan xom-ashyolar, ular ishlab chiqarayotgan mahsulotlar- metall qotishmalari, hatto oziq-ovqat mahsulotlari - osh to‘zi, meditsinada ishlatilayotgan dori-darmonlar va qishloq xo‘jaligida qo‘llanayotgan mineral o‘g‘itlar va kimyoviy moddalar ham kristallardir.

Kristallar quyidagi belgilari bilan amorf moddalardan farq qiladi.

1. Kristall o‘z holicha kishilarning ishtirokisiz, to‘g‘ri qirralar hosil qiluvchi tekis-silliq yonlari bilan cheklangan qattiq jism, kimyoviy birikma yoki elementdir. Kristall parchasi, shu kristall tarkibidagi modda eritmasida o‘zining ma’lum bir qonunlariga asoslangan. Shu modda uchun xos kristall shaklini olishga intiladi va zarur fizik-kimyoviy muhit mavjud bo‘lganda o‘sha kristall qiyofasiga kiradi.

2. Kimyoviy tarkibi va solishtirma og‘irligi kabi xususiyatlari kristallning hamma qismida ham bir xil bo‘ladi, ya’ni ular bir jinslidir.

3. Kristallning sindirish ko‘rsatkichi, qattiqligi kabi qator fizik xususiyatlari muayyan yo‘nalishlar bo‘yicha bir hil kiymatga ega bo‘ladi. Ya’ni kristall anizotrop fizik jismdir.

Kristallarning vujudga kelishi va o‘sishi masalasi juda katta ilmiy nazariy, shuningdek amaliy ahamiyatga ega. Shu sohada olib borilgan ilmiy-tadqiqot ishlari keyingi paytlarda keskin taraqqiyoti bilan bog‘liq ravishda halq xo‘jaligi - sanoat talabiga muvofiq, keng miqyosida rivojlanmoqda. Bu talab, birinchi navbatda, belgilar qo‘yilgan muayyan hossalarga ega bo‘lgan kristallarni, jumladan, turli qattiq qotishmalarni, yarimo‘tkazgichlarni, yuqori sifatli pezo-elektrik va optik xususiyatlarga ega bo‘lgan kristallarni sun’iy yo‘l bilan tayyorlashdan iborat. Bundan tashqari, juda ko‘p materiallar va metall qotishmalarning sifati, ularning kristallanish muxiti, sharoitlari, qotishmalarda ishtirok etuvchi atomlarning fazoviy panjarada tutgan o‘rniga bog‘liq. Shuning uchun bu masala metallurglar va metallshunoslar e’tiborini o‘ziga tortadi. Kristallar tabiatda sodir bo‘ladigan yoki laboratoriyada hosil qilinadigan faza almashinishlari natijasida yuzaga keladi.