Kredit tarkibi va kridit munosabatlari

Chakana tovaroborotga kreditlar. Banklar avtomobillar, elektr-maishiy jihozlar, mebellar va boshqa uzoq muddat ishlatiladigan tovarlarni qarzga sotib olishga, dillerlar qarzga sotish shartnomasini imzolaganidan so‘ng paydo bo‘ladigan debitorlik qarzini moliyalashtirish orqali kredit beradi. Bu kabi kreditlashni debitorlik qarzini sotib olish, deb ham izohlash mumkin.
Aktivlar bilan ta’minlashga kredit. Bunday kreditlar fi rmalarning joriy ehtiyojlari uchun, aylanma mablag‘larning aylanishini ta’minlash uchun, ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlash uchun, tez pulga aylanuvchi aktivlarni garovga qo‘yib, 12 oygacha bo‘lgan muddatga beriladi. Ta’minot sifatida odatda xomashyo zaxiralari, tovar-moddiy zaxiralari, tayyor mahsulot va ko‘p hollarda debitorlik qarzi hisoblanadi. Bu turdagi kreditning keng tarqalgan shakli faktoring hisoblanadi. Tijorat banklari fi rmalarga uning debitorlik qarzining 70 foizi miqdorida kredit beradi. Mol yetkazib beruvchilar bilan bo‘ladigan hisob-kitoblarni amalga oshirishda, akkreditiv ochishda, ish haqi bo‘yicha davlat korxonalariga kreditlar berishda, o‘zaro qarzlarni kechishda kreditlarga murojaat etiladi.
Uzoq muddatli kreditlar quyidagi kreditlash obyektlariga yo‘naltirilishi mumkin:

• 
  ishlab chiqarish obyektlarini qurish uchun;
  
• 
  ishlab chiqarish obyektlarini qayta ta’mirlash, texnik qurol-lantirish va kengaytirish uchun;
  
• 
  texnikalar, asbob-uskunalar va transport vositalarini sotib olish uchun;
  
• 
  yangi turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarishni tashkil etish uchun;
  
• 
  noishlab chiqarish sohasidagi obyektlarni qurish va hokazo-lar uchun.
  

O‘rta muddatli kreditlarni kreditlash obyekti ham xuddi uzoq muddatli kreditlarning obyekti singari bo‘ladi.
Ko‘rinib turibdiki, kreditlarning turlariga qarab ularning kreditlash obyekti va subyekti farqlanadi. Masalan:

• 
  tijorat kreditida – kreditlash obyekti tovar bo‘lib, subyekt esa sotuvchi bilan xaridor hisoblanadi;
  
• 
  bank kreditida yuqorida ko‘rib chiqilgan barcha obyektlar bo‘lishi mumkin;
  
• 
  iste’mol kreditida – kreditlash obyekti iste’mol tovarlari hisoblanadi;
  
• 
  xalqaro kreditda – kreditlash subyekti bo‘lib asosan davlatlar hisoblanadi va hokazo.