Kostum va moda tarixi

Pank va yappilar. Yuvindi o‘ra estetikasi. Panklar birinchi 
marta 1976-yilning yozida Londonda badiiy maktablarda 
o‘qiyotgan yoshlar orasida paydo bo‘ldi. Ular Chelsi tumanining 
Kingz-roud ko‘chasidagi «JEX» nomli kichikroq butigda 
to‘planar edilar. Zut uslubidagi kostumlar (qopsimon shimlar va 
uzun pidjaklar) va roker mototsiklchilarning charm kurtkalari 
sotiladigan butik egalari Vivyen Vestvud (1941-yilda tug‘ilgan) 
va Malkoli Mak Laren edi. Pank uslubini yoshlarning o‘zi emas, 
balki mana shu ikki dizayner yaratishgandi, ularga Mak Loren 
tashkil etgan «Sex Pustols» guruhi ta’sir qilgandi. Musiqa bilan 
birga bu uslub butun dunyo bo‘ylab tez yoyilib ketdi.
Pank  tartibsizlik  kayfiyatini  o‘zida  jamlab,  jamiyatni  lol 
qoldirish istagida edi. Yumshoq va tinchliksevar, silliq ranglarni 

---

113
xush ko‘ruvchi, shim va yubkalarga gulkashtalar tikkan hippi-
lardan farqli o‘laroq, panklar qora va xiyla tajovuzkorona tusdagi 
kiyimlar kiydilar. Ularning sevimli matosi qoracharm edi.
Bu uslubni tushunish uchun maxsus «yuvundi o‘ra» so‘zi 
bor. «Hamma narsa qarshi bo‘lishi kerak», degan g‘oyadan 
kelib chiqib, yirtiq va eski buyumlar, qavat-qavat kiyimlar-u, 
ulardan pala-partish foydalanish olqishlanardi. Temir zanjirlar, 
halqachalar bosma tugmalar, molniyalar va charm kamarlar 
aksessuar bo‘lib xizmat qilardi, bularning barchasi har ikki jins 
uchun edi: yuzlarini birdek chiroyli bo‘yab olishar, sochlarini 
prokez nusxasida turmaklar edilar. Shunday bo‘lsa-da, pankni 
uniseks uslubi deb bo‘lmas edi. Pank qizlar ko‘pincha charm 
kurtka va yirtiq maykalariga yarqiragan mini yubkalar va 
to‘rnusxa gulli kolgotkalar kiyar, gohida esa baquvvat «Doctor 
Martius» botinkalarini uchi o‘tkir, kalta va pixli etikka 
almashtirar edilar. G‘arbda pank uslubi a’lo darajada ishlab 
chiqilgan dastur bo‘lsa, Rossiyada u ko‘proq «Kelajagi yo‘q» 
deb baholanar edi; pank modasi turli xildagi tartibbuzarlar va 
isyonkorlar uchun uniforma bo‘lib qolgandi. Londonda esa 
o‘nyillik oxiriga kelib bosma tugmali qora charm buyumli 
kiyim va bo‘yniga tasma taqqan, sochlari yaltiroq yigitlar endi 
tartibsizlik va isyon timsoli emas, turistlarga «ko‘z tanish» 
bo‘lib qolgan inglizcha yodgorlikka aylangandi.