Kostum va moda tarixi

Ayollar libosi. Qadimda qozoq ayollari ish ko‘ylek (ichki 
ko‘ylak) – ich kiyimini kiygan. Ich ko‘ylak uzun, keng, yengsiz 
bo‘ladi, yelkasi ensiz, yoqa o‘mizi keng o‘yiladi. Oldi qirqim-
li, bog‘ich bilan bog‘lab qo‘yiladi, ko‘ylak uzunligi tizzagacha 
keladi, yengil, oq matodan tikiladi. 
Ayollar ichki ko‘ylak ustidan ko‘ylek (ko‘ylak) kiygan. 
Ko‘ylakning oldi yopiq, yoqali, old qismida qirqimi bo‘lgan, 
bo‘yniga bog‘ich bog‘lab qo‘yilgan. Keyinchalik bog‘ichlar 
o‘rnini tugmachalar egallaydi (47-rasm). 
Kundalik kiyim uchun paxtalik matolar tanlangan. XVIII 
asr oxiri – XIX asr boshlarida qizil va ko‘k rangdagi matolar 
urf bo‘ladi. 
Qizlarning ko‘krak oldi ochilib qolmasligi uchun maxsus 
ko‘krakpech – alqa o‘nirshe kiyilgan. Turmushga chiqqan ju-
vonlar esa ko‘krak qismini kimeshek yopib bekitgan. 

---

131
Ayollar ko‘ylak ustidan – kemzal (kamzul) kiygan. Kam-
zullar tikilishiga qarab turlicha atalgan. Ba’zan yengsiz  
kiyim kemzal, yengligi esa beshmet deb atalgan. Bunday 
kamzulning boshqa nomlari ham bo‘lib, lekin ular kam 
tarqalgan. Dambal va shalbar ishton qozoq ayollarining bel 
kiyimi hisoblanadi. Bichimiga ko‘ra bu ishton erkaklarni-
kidan farq qilmagan. Ustki ishton – shalbar (shalvar) tur-
mushda juda asqatadigan zarur kiyim sanalgan. Bunday ish-
tonlar qog‘ozli qalin matolar yoki qo‘lbola movut va qo‘y 
terisidan tikilgan. Badavlat xonadon qizlarning shalvarlari 
47-rasm. Ayollar libosi.

---

132
kimxob, ipak va boshqa qimmatbaho matolardan tikilgan, 
bezaklar berilgan. 
Qizlar ikki xil bosh kiyim kiygan. Do‘ppi, asosan, qizlar-
ning bosh kiyimi hisoblanadi. Bunday do‘ppining keng tarqalgan 
nomi – taqiya, Mangishloqda telpek, sharqiy Qozog‘istonda – 
kepesh deb atalgan. Ikkinchi bosh kiyim – bo‘rik bo‘lib, uning 
chekkalari mo‘ynali, issiq qalpoqdir.