Kostum va moda tarixi

Erkaklar libosi. Erkaklarning ichki kiyimi ko‘ylak va ish-
ton, yelkaga tashlanadigan ustki kiyim hamda shalvardan ibo-
rat bo‘lgan. Shalvarlar, asosan, etikning qo‘njiga tiqib qo‘yil-
gan.
Qozoqlar XVIII asrning oxirlari – XIX asr boshlarida eg-
nilariga jeyde, jegde, jelde kabi kiyimlarni kiyishgan. Odatda, 
ko‘ylakning yon qismiga yengning tagidan pastga qarab ken-
gayib ketgan hishtak solingan. Hishtakning tepa qismi uch-
burchak shaklida bo‘lib, bu qo‘ltiqsha, deb atalgan. Ko‘ylaklar 
asosan paxta tolasidan olingan, asosan sidirg‘a, oq rangli, ba’zan 
gul bosilgan ipli gazlamalardan tikilgan. Jeyde old tomondan 
ikki yoki uchta tasmacha yordamida bog‘langan. Ustma-ust 
kiyiladigan bunday ko‘ylaklar aksariyat O‘rta Osiyo xalqlari – 
qirg‘iz, o‘zbek, tojik, uyg‘urlarda urf bo‘lgan. Ko‘p xalqlarda 
bu ko‘ylak yengilgina bo‘lib, bichimi jihatidan bir-biridan farq 
qilmagan. O‘zbeklar va tojiklar bu ko‘ylakni yaxtak (yaktak) 

---

127
yoki aktay deb atashgan. Janubda yashaydigan qirg‘izlarda  
jegde deb atalgan. 
Aksariyat qozoq urug‘lari orasida, asosan, sharqiy va janubi 
sharqiy Qozog‘iston aholisi orasida jeyde nomi saqlanib qolgan 
va yangi rusumdagi ko‘ylaklar ham shunday atala boshlangan. 
Qozog‘istonning ko‘p tumanlarida esa, u ko‘ylak deb yuritiladi.
XIX asr oxirlariga kelib, qaytarma yoqali ko‘ylaklar, 
asosan, sharqiy va qisman janubiy Qozog‘istonda, Man-
gishloqda urf bo‘ladi. Respublikaning boshqa viloyatlarida 
esa bunday ko‘ylaklar tik yoqali qilib tikilgan. Ko‘ylakning 
ko‘krak qismi qirqimining ichki tarafiga chok berib, qaytarib 
tikilgan  va  uning  ikki  tarafidan  xuddi  shu  matodan  bostirib 
tikilib, yoqa oldiga bog‘ichlar bilan chatib qo‘yilgan. Ke-
yinchalik XIX asr oxiri va XX asr boshlarida ko‘ylakning 
qirqimi planka bilan qoplanadi va tugma uchun izma ochi-
ladi.