Korxonalarda buxgalteriya hisobini tashkil etish. Pul mablag’larini hisobga olish

MODDIY BO’LIM (moddiy boyliklar va asosiy vositalar harakati uchun mas’ul)
	MEHNAT HAQI BO’LIMI (mehnat va unga haq to’lash, mehnat haqi fondini nazorat qilish va mehnat haqi bo’yicha barcha hisob-kitoblar uchun mas’ul)
	ISHLAB CHIQARISH – KALKULYATSIYA GURUHI (ishlab chiqarish harajatlari hisobi, tannarx kalkulyatsiyasi, ishlab chiqarish hisobotlari va hokazolar uchun mas’ul)
	REALIZATSIYA BO’LIMI (tayyor mahsulotlar, tovarlar, ularni sotish va moliyaviy natijalar hisobi uchun mas’ul)
	UMUMIY BO’LIM (qolgan boshqa muomalalar hisobi va Bosh daftarni yuritish, balans va boshqa hisobot shakllarini tuzish uchun mas’ul)
	BOSHQA BO’LIMLAR (masalan, kapital qurilish, uy-joy kommunal xo’jaligi va h.k.)

Buxgalteriya hisobi ma’lumotlridan ^Слайд foydalanuvchilar

Ichki foydalanuvchilar

Boshqaruv apparati (Bosh direktor, direktorlar kengashi va b.)

Mulkdorlar, aksionerlar

Tarkibiy bo’linmalar rahbarlari
Tashqi foydalanuvchilar

Bevosita moliyaviy manfaatdor (investorlar, mol yetkazib beruvchilar, xaridorlar va b.)

Bevosita moliyaviy manfaatdor bo’lmagan
(soliq organlari, fond bozori ishtirokchilari, iqtisodiyotni boshqaruv organlari)

Moliyaviy manfaatga ega bo’lmagan (statistika organlari, professional tashkilotlar va b.)

Hisob siyosati xo'jalik yurituvchi sub‘yekt rahbari tomonidan buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobotni tayyorlash uchun foydalaniladigan maxsus tamoyillar, qoidalar va amaliy yondashuvlar to'plami
(O'z.R BHMS № 1 – “Hisob siyosati va moliyaviy hisobot”).
Hisob siyosatini shakllantirish bosqichlari:

Hisob siyosatida aks ettiriladigan hisob ob'ektlarini aniqlash

Hisob ob'ektlari tarkibidan kelib chiqqan holda hisob siyosatini tuzishga ta'sir ko'rsatadigan shart-sharoitlarni aniqlash

Hisob siyosatini shakllantirishning birlamchi qoidalarini tanlash va asoslash

Har bir ob'ekt bo'yicha bux. hisobini yuritishning maqbul qoida va amallarini tanlash

Muayyan korxonaga mos bux. hisobi usullarini tanlash

Hisob siyosatini rasmiylashtirish (buyruq, farmoyish)

Hisob siyosatining tarkibi:

I. Umumiy qoidalar

II. Bux. hisobi uslubi

III. Bux.hisobini yuritish tartibi

Buyruq № __
Kibray q.f.y. 25.12.2009 y. «Mash'al» f/x ning hisob siyosatini tasdiqlash to'g'risida

I. Umumiy qoidalar

Фermer xo'jaligi 2008 yilda buxgalteriya hisobi va hisobotini tashkil etishda quyidagi me'yoriy-
huquqiy hujjatlarga asoslanadi:

O'zR qonuni “Buxgalteriya hisobi to'g'risida” (30.08.96 y.) O'zR Soliq Kodeksi (01.01.2008 y.dan kuchga kirgan) va b.

O'zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobining milliy standarti (21-BHMS) «Хo'jalik yurituvchi sub'ektlarning moliya-xo'jalik faoliyati buxgalteriya hisobi schetlar rejasi va uni qo'llash bo'yicha yo'riqnoma», boshqa BHMS lar

Buxgalteriya hisobini tashkil etish uchun rahbar mas'ul

Bosh buxgalter tayinlab, buxgalteriya xizmati tashkil etiladi

Dastlbki hujjatlar: a) namunaviy shakllarda; b) kompyuterda tuziladi

II. Bux. hisobi uslubi

Аsosiy vositalar bo'yicha eskirish hisoblash usuli (№ 5 BHMS)

Аsosiy vositalarni ta'mirlash xarajatlarini hisobga olish

Nomoddiy aktivlar bo'yicha amortizatsiya hisoblash usuli (№ 7 BHMS)

Materiallarni xarid qilish hisobi: a) 1510 va 1610 schetlani qo'llagan holda; b) 1010 schetda 1510 va 1610 schetlarni qo'llamasdan

Materiallarni ishlab chiqarishga sarflashda baholash usuli (№ 4 BHMS)

Shubxali qarzlar bo'yicha rezerv yaratish yoki yaratmaslik

Тugallanmagan ishlab chiqarishni balansda aks ettirish

Bux. hisobining boshqa masalalari
III. Buxgalteriya hisobini yuritish texnikasi

Аktivlar, majburiyatlar va xo'jalik operatsiyalari hisobi so'mda yuritiladi va hisobot ming so'mda tuziladi

Bux. hisobi schetlar rejasi: a) namunaviy; b) ishchi

Bux. hisobini yuritish shakli: a) jurnal-order; b) avtomatlashtirilgan («1S», «BESТ», «Infin» va b.)

Inventarizatsiya: a) АВ-kamida 2 yilda 1 marta; b) materiallar – kamida yilda 1 marta; v) kassa, Dt va Kt qarzlar – kamida oyda 1 marta va h.k.

Hisobot tuzish va taqdim etish
Hisob siyosatini o'zgartirish

Sub'ekt qayta tashkil etilganda (qo'shilish, bo'linish, birlashtirish)

Mulkdorlar o'zgarganda

O'zR qonun hujjatlari va O'zR da bux. hisobotini me'yoriy tartibga solish tizimida o'zgarishlar bo'lganda

Bux. hisobining yangi omillari ishlab chiqilganda
Пул маблағлари ҳисобининг ҳуқуқий-меъёрий асослари :

ЎзР қонуни “Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”

“Юридик шахслар томонидан касса операцияларини юритиш

қоидалари”(ЎзР МБ 24.01.1998 №1/16)

№19 БҲМС “Инвентаризацияни ташкил этиш ва ўтказиш”

(19.11.1999 й. №ЭГ/17-19-2075)

16

17



Чекнинг орқа томони
КАССА ДАФТАРИ
1 март 2009 й. 42-бет

Ҳужжат рақами	Кимдан олинди ёки кимга берилди	Корреспонден-цияланувчи счёт	Кирим	Чиқим
	Кун бошига қолдиқ	х	1785-00	х
112	Худоёров Рустамдан – ишлатилмаган ҳисобдор сумма	4420	3500	_
113	Иш ҳақи учун банкдан олинди	5110	156500	-
114	Сотилган материаллар учун	9010	15000	-
82	14-ҳисоблашув-тўлов ведомости бўйича иш ҳақи тарқатилди	6710		150000
115	Махсус счётдан олинди	5530	58000	-
116	Худоёров Рустамдан –ишлатилмаган ҳисобдор сумма	4420	3500	-
83	Банкка – даромад ва депонент иш ҳақи	5110	-	8000
84	Аллаяров Каримга – хўжалик харажатлари учун	4430	-	28000

«Янги йўл» агрофирмасида мавжуд пул маблағларини инвентаризацияси тўғрисида 1 сонли Д А Л О Л А Т Н О М А
2009 йил 1 сентябр
Т И Л Х А Т.
Инвентаризация бошланишидан олдин пул маблагларига доир барча кирим ва чиқим ҳужжатлари бухгалтерияга топширилди, менинг жавобгарлигимга келиб тушган барча пул маблаглари кирим қилинди, чиқиб кетганлари эса чиқимга киритилди.
Кассир /имзо/ Сафаров К.
Асос: «Аудит-сервис» аудиторлик фирмаси ва «Янги йўл» фермер хўжалиги ўртасида 2008 йил 20 августда тузилган шартнома.
Инвентаризация ўтказишда «Аудит-сервис» аудитори Аллаёров Р., кассир Сафаров К., бош бухгалтер Примқулов Х. лар иштирок этдилар. 2008 йил 22 августдаги 10/150 сонли буйруққа асосан 2008 йил 1 сентябрь ҳолатидаги пул маблагларини рўйхатга олиш амалга оширилди.
Рўйхатга олишда қуйидагилар аниқланди:
1) нақд пуллар 1540-00 (бир минг беш юз қирқ сўм 00 тийин) 2) почта маркалари 260-00 (икки юз олтмиш сўм 00 тийин)
Жами амалда мавжуд бўлган маблаг 1800-00 (бир минг саккиз юз сўм 00 тийин) ҳисоб маълумотига кўра 1800-00 (бир минг саккиз юз сўм 00 тийин)
Рўйхатга олиш натижалари. Ортиқчалик - йўқ
Камомад- йўқ
Касса ордерларининг сўнгги рақамлари Кирим ордери № 191, чиқим ордери № 189.
Далолатномада кўрсатилган пул маблагларини сақлаш менинг зиммамда эканлигини тасдиқлайман.

Кассир /имзо/ Сафаров К. «Аудит-сервис» аудиторлик фирмаси аудитори
Бош бухгалтер Кассир

Аллаёров Р. Примқулов Х.

Сафаров К.

Касса муомалалари бўйича намунавий счетлар алоқаси

№	Хўжалик муомалалари мазмуни	Счётлар корреспон-денцияси
		Дебет	Кредит
1	Маҳсулот, товар, иш ва хизматлар нақд пулга сотилганида	5010, 5020	9010-9030
2	Банкнинг тегишли счётларидан пул маблағлари келиб тушганда (иш ҳақи, пенсия, мукофот ва ҳ.к. бериш учун)	5010, 5020	5110-5530
3	Ҳисобдор шахслар олинган бўнакнинг ишлатилмаган қисмини қайтарганда	5010, 5020	4220-4290
4	Таъсисчилар корхонанинг устав капиталига ўз улушларини нақд пул шаклида қўшганда	5010, 5020	4610
5	Пул маблағлари кассадан банкдаги счётларга қайтарилганда	5110-5530	5010, 5020
6	Акционерлардан уларга тегишли акциялар сотиб олинганда	8610, 8620	5010, 5020
7	Қимматли қоғозларни сотиб олиш харажатлари тўланганда (маслаҳатчилар, брокерлар ҳақи)	9690	5010, 5020
8	Ҳисобланган иш ҳақи ва бошқалар (мукофотлар ва ҳ.к.) тўланганда	6710	5010, 5020
9	Ҳисобдор шахсларга пул берилганда	4220-4290	5010, 5020
10	Ижро варақалари бўйича ҳар хил суммалар берилганда	6990	5010, 5020

В Е Д О М О С Т Ь
(1-АСК журнал-ордернинг орқа томони) 5010 счётнинг дебети бўйича бошқа счётлар кредитидан. Ой бошига қолдиқ 175 сўм

Қатор рақами	Сана (ёки қайси давр учун)	9110-«Тайёр маҳсу-лотларни сотишданг даромадлар»	5110-«Ҳисоб-китоб» счёти	5530- банкдаги махсус счётлар	4220-«Хизмат сафарига берилган бўнаклар»	ва бошқа счётлар бўйича	Жами	Шу жумладан савдодан тушган пул.
1.	01.03.	150	15650	580	3500	-	16730	150
ва ҳ.к 29	Март ойида жами	715	48650	1210	710	-	51285	715

Журнал-ордер ва ведомост 2 апрель 2009 йилда ёпилди.
4 апрель 2009 йил оборот суммалари Бош дафтарга ўтказилди ва қолдиқ солиштириб кўрилди.

Бош бухгалтер Бажарувчи
Собиров А. Юсупова Г.

«Эркин» агрофирмаси
1 – АСК журнал-ордер
5010 счётнинг кредити бўйича бошқа счётлар дебетига.
Март 2009 йил.

Қатор рақами	Сана (ёки қайси давр учун)	5110-«Ҳисоб-китоб счёти»	6710-«Меҳнат ҳақи бўйича хоимллар юилан ҳисоб-китобьлар»	4220-«Хизматсафарига берилган бўнаклар»	4720-«Ходимларга берилган қарзлар»	Ҳаммаси (№5010 счётнинг кредити)	Шу жумладан савдодан тушган пул
1.	01.03.	800	15000	2800	100	16180	150
ва ҳ.к. 29	март ойида жами	3600	45600	44000	200	51280	715

Бош дастур (18-АСК шакл)

Журнал-ордер №01

Бухгалтерия баланси (1-шакл) (II қисм 330-сатр)

5000-”Кассадаги пул маблағларини ҳисобга

олувчи счетлар кредити бўйича ва қайднома №01 5000-”Кассадаги пул маблағларини ҳисобга олувчи счетлар дебети бўйича

Касса дафтари (касса китобидан кўчирма)

Касса дафтари (ш. №КО4)

Кирим ва чиқим касса ҳужжатларини рўйхатга олиш дафтари (ш. №КО-3)

^{Касса кирим ордери (ш.} №КО-1) ^{Касса чиқим ордери (ш. КО-2)}

Касса ҳисобининг умумий чизмаси

Бош дафтар (ш №18 АСК)

Журнал ордер ш.№ 2-АСК

Йиғма тўлов топшириқномас ш.№0401003	и

Банк кўчирмаси

Йиғма тўлов талабномаси ш.№ 0401008

Дастлабки хужжатлар

5110- “Ҳисоб-китоб счёти” бўйича ҳисоб юритиш схемаси