|
2014yildaO‘zbekistondaiqtisodiyotkomplekslaribo‘yichaishlab
chiqarilganmahsulotlartannarxinipasaytirishbo‘yichaerishilgannatijalar.
Korxonalarnibankrotdebe’lonqilishhamdamoliyaviy-xo‘jalikfaoliyatinitarkibiyo‘zgartirishorqaliqaytatuzishbuboradagiengto‘g‘rivasamaraliyechimhisoblanadi.Shungako‘ra, O‘zbekistonRespublikasiPrezidentining 2008 yil 18noyabrdagi 4053-sonli «Iqtisodiyotrealsektorikorxonalariningmoliyaviybarqarorliginiyanadaoshirishchora-tadbirlarito‘g‘risida»giFarmonidako‘zdatutilganiqtisodiynochorkorxonalarnimoliyaviysog‘lomlashtirish, modernizatsiyalash, texnikvatexnologikjihatdanyangilashjarayonigatijoratbanklariningmablag‘larinikengroqjalbqilishniyo‘lgaqo‘yishtadbirlarimuhimhisoblanadi.QarordaRespublikaKomissiyasiningqaroriasosidabankrotkorxonalarnitijoratbanklarigasotishyokito‘g‘ridan-to‘g‘ribalansigaberishning 3 tamexanizmiko‘zdatutilgan:
1)bankrotkorxonakreditorlikqarzitarkibining 70%ivaundanortiq
qisminibankkreditlaritashkiletsa, uholdakorxonanitijoratbanklari
balansigaberish;
2) bankrotkorxonaniauksionsavdolariorqaliengyuqorinarxnitaklif
qilganvategishlimajburiyatnio‘zzimmasigaolgantijoratbanklariga
sotish;
3) bankrotkorxonanitanlovsavdolariorqalitijoratbanklariga «nol»
qiymatdainvestitsionmajburiyatshartibilansotish.
Ushbutadbirlarmamlakatimizdagibankrotkorxonalarnitarkibiyqaytatuzishhamdayangixo‘jalikfaoliyatiniyo‘lgaqo‘yishjarayonlarinisezilarlidarajadatezlashtirdi.Shuningdek, O‘zbekistonRespublikasiPrezidentining 2008 yil 19noyabrdagi 4010-sonli «Iqtisodiynochorkorxonalarnitijoratbanklarigasotishtartibinitasdiqlashto‘g‘risida»giFarmoyishibilaniqtisodiynochorkorxonalarningmoliyaviyqobiliyatinitiklashbo‘yichabirqatorimtiyozlar (ko‘maklar) berilgan. UshbuFarmoyishgako‘rabankrotkorxonalarnegizidayangitashkiletilganxo‘jalikyurituvchisub’ektlar:
qo‘shimchaqiymatsolig‘idanozodqilindi;
uchyildavomidafoydasolig‘i, yagonasoliqto‘lovi, mulksolig‘ivayer
soliqlarinito‘lashdanozodqilindi;
boshqaruvkompaniyalargaberilgandafoydasolig‘ivayagonasoliq
to‘lovidanikkiyildavomidaozodqilindi. Buningnatijasidasobiqbankrothisoblangan, endilikdatarkibiyqaytatuzishorqalifaoliyatiniyangilagankorxonalarningfaoliyatko‘rsatkichlaridasezilarlio‘zgarishlarro‘yberdi.
Shuningdek, yuqoridaqaydetilganme’yoriyhujjatlarorqalitijorat
banklarigahammuayyanimkoniyatlarberilgan, jumladan:
bankrotkorxonanegizidaustavjamg‘armasi 100%gachabo‘lganyangi
korxonatashkiletish;
bankrotkorxonaningtugatilishimunosabatibilanungaavval
berilgan,
qoplanmagankreditini, shujumladanHukumatkafolatibilanberilgan
kreditsummasinibankkengashiningqaroribilanhisobdanchiqarish;
bankrotkorxonauchunmalakaliboshqaruvkompaniyasinituzishvajalb
qilish;
bankrotkorxonanitugatishbahosidasotibolib, uningfaoliyatini
tiklab, qaytadanbozorbahosidasotishvah.k.
Aynipaytdamazkurjarayonningsamaradorligivata’sirchanligini
ta’minlashmaqsadidatijoratbanklarigabirqatormajburiyatlaryuklangan,jumladan:
tijoratbanklaribalansigao‘tkazilganbankrotkorxonalarnitiklash,
texnikvatexnologikmodernizatsiyaqilishvaishlabchiqarishniqayta
qurollantirish, zarurbo‘lgandakorxonanito‘liqrestrukturizatsiyaqilish
orqalifaoliyatyo‘nalishinio‘zgartirish, strategikhamkorlarva
investorlarnijalbqilishninazardatutuvchibiznes-rejalarniishlab
chiqish;
yollanganharbirkorxonaboshqaruvchisiishlabchiqarishdakutilgan
natijalargaerishishiorqaliishlabchiqarishlargazamonaviyvayuqori
malakaliboshqaruvchilarnijalbqilishishlariniolibborishi;
banklartasarrufigaberilganbankrotkorxonalarikelgusifaoliyati
ustidanIqtisodiynochorkorxonalarnitijoratbanklarigasotishbo‘yicha
Respublikakomissiyasidahisobotberishlariyo‘lgaqo‘yilgan.
Pastrentabellivaiqtisodiynochorkorxonalarnitugatishvabu
jarayongatijoratbanklarinijalbqilishborasidabelgilangantadbirlar
korxonalarningmoliyaviybarqarorligini oshirishdamuhimrolo‘ynadi.
Prezidentimizma’ruzasidata’kidlanishicha, 2010 yildamamlakatimiz
147tasitijoratbanklaribalansigao‘tkazildi.
Bugungikundatijoratbanklaribalansigao‘tkazilgan 140taiqtisodiynochorkorxonadaishlabchiqarishto‘liqqaytatiklanib, istiqbollisarmoyadorlargasotildi, qolganlaridamoliyaviysog‘lomlashtirishishlariolibborilmoqda.
Buboradako‘rilganchora-tadbirlarmamlakatimiziqtisodiyotini ortiqchayukdan xalosqilish, budjetvaishhaqibo‘yichaumumiymiqdori 1 trillionso‘mkreditorlikqarziniuzish, bankrotkorxonalarnegizida 100 dan ortiqyangiturdagiishlabchiqarishquvvatlarinitashkiletish, qo‘shimcharavishda 17mingdan ortiqisho‘rniyaratishimkoniniberdi.Bundanko‘rinadiki, mamlakatimizdaiqtisodiyotningrealsektorikorxonalariniqo‘llab-quvvatlashchoralariningizchilamalgaoshirilishibarqarorvamutanosibo‘sishsur’atlarinita’minlashuchunyetarlishart-sharoityaratilmoqda.
XULOSA
Mamlakatimiztaraqqiyotiningijtimoiyyo‘naltirilganbozoriiqtisodiyotiyo‘liningtanlanishixo‘jalikyuritishshakllariningxilma-xilligihamdatadbirkorlikfaoliyatinikuchayishinitaqozoetadi. Buxolrespublikamizdaishlabchiqarishvanoishlabchiqarish, sanoatvaqishloqxo‘jaligikorxonalarifaoliyatiningshakllanishi, xo‘jalikyuritishivaishlabchikarishnitashkiletishningturli – tumanyangishakllarinitashkiltopishigavao‘zfaoliyatiniyuksaltiribborishigaolibkelmokda. Bugungiishlabchiqarishvanoishlabchiqarishkorxonalariningkundagiengasosiymuammolardanbiriishlabchiqarishvarejalashtirishbilanbog‘liqmuammolarnibartarafetishniorqaliishlabchiqrishsamaradorliginioshirishdaniborat.
O‘zbekistoniqtisodiytizimitransformatsiyasiraqobatchilikmuhitidabozorningmutanosibtalablarigako‘ratubiqtisodiyislohotlarniamalgaoshirishvaxo‘jalikyuritishningyangiishtirokchilarining (sub’ektlarining) shakllanishigasababbo‘ldi. Ularfaoliyatinisamaralitashkiletishbugungikuningengdolzarbiqtisodiymasalalaridanbirimilliyiqtisodiyotnimodernizatsiyalashjarayoninijadallashuvigaxizmatqiladi. Buboradagivazifalarnihaletishda, mavjudishlabchiqarishsub’ektlarinixususiylashtirishvaqaytatashkiletish, shuningdek, nodavlatvayuridiktashkilotlarulushlariishtiroketgankichikvao‘rtafirmalarnikiritishlozim.
O‘zbekistondakorxonalarfaoliyatinishakllanishivarivojlanishiijtimoiyyo‘naltirilganbozoriqtisodiyotiningmilliymodelixususiyatlari, xalqimizningo‘zigaxosan’analari, iqtisodiyko‘nikmalaribilanhamifodalanadiki, qatorilmiytadqiqotlardabunarsaahamiyatdanchetdaqolganiholda, muammoboshqadavlatlartajribasigaasoslanganravishdahaletiladi. Buesakelajakdakorxonalarfoydasinishakllanishivauningtaqsimlanishibilanbog‘liqmummolarnibartarafetishnitaqozoetadi. Shundayekan, ushbuishdayuqoridagimasalargaxususiyvaumumiyyondashgantarzda,fikrvamulohazalarkeltirilganvailgarisurilgan.
Ma’lumki, deyarlihammaholllardanatijaningnechog‘liksamaraberishiko‘pjihatdanushbukorxonadarejalashtirishhamdauningtashkiletilishshakligachambarchasbog‘liqbo‘ladi.
ZamonaviybozoriqtisodiyotisharoitidaRespublikadaamalgaoshirilayotganiqtisodiysiyosaterkinbozor, pulmunosabatlarigaasoslangan, iqtisodiytizimvahuquqiydemokratikdavlatbarpoetishgaqaratilgan. Bundaymaqsadniamalgaoshirishdaalbatta, korxonalarfoydasinitaqsimlashbilanbog‘liqmunosabatlarnirejalashtirishvaboshqaruvtizimidatig‘izliklaryuzagakelishi, bundaytig‘izliknibartarafetishdamavjudusullarbilanbirgayangivazamonaviyrejalashtirishtiziminishakllantirishmaqsadgamuvofiq.
.Foydalanilganadabiyotlarro‘yxati
O‘zbekistonRespublikasiKonstitutsiyasi. T.: O‘zbekiston, 2010 y.
2011-2015 yillardaO‘zbekistonRespublikasisanoatini
rivojlantirishningustuvoryo‘nalishlarito‘g‘risida. O‘zbekiston
RespublikasiPrezidentining 15.12.2010 yildagiPQ-1442 sonliQarori.
O‘zbekistonRespublikasiPrezidentiIslomKarimovningmamlakatimizni 2014 yildaijtimoiy-iqtisodiyrivojlantirishyakunlariva 2015 yilgamo‘ljallanganiqtisodiydasturningengmuhimustuvoryo‘nalishlarigabag‘ishlanganVazirlarMahkamasiningmajlisidagima’ruzasi.
KarimovI.A. Mamlakatimizdademokratikislohotlarniyanadachuqurlashtirishvafuqarolikjamiyatinirivojlantirishkonsepsiyasi.T.: O‘zbekiston, 2010.
KarimovI.A. Demokratikislohotlarniyanadachuqurlashtirishvafuqarolikjamiyatinishakllantirish – mamlakatimiztaraqqiyotiningaossiymezonidir. –T.: O‘zbekiston, 2011.
XodievB.Yu., QosimovaM.S., SamadovA.N., MuxiddinovaU.S. Kichikbiznesniboshqarish. –T.: “O‘qituvchi”, 2003.
AbdullaevYo., KarimovF. Kichikbiznesvatadbirkorlikasoslari.-T.: Mehnat, 2000.
Osnovыbiznesa. Uchebnik. –M.: MarketDs, 2007.
K.S. Xamdamov.Mikroiqtisod. -T.: TDIU, 2001.
E. Egamberdiev, X. Xo‘jaqulovKichikbiznesvatadbirkorlik. T., Ma’naviyat, 2009.
SlavinM.B. Sistemnuypodxodvmikroekonimike. - M.: TEIS, 2001.
N. I. Bazulev, S. P. Gurko, M. N. Bazuleva, A. K. Korolchuk, M. G.
Mutalimov, L. N. Novikova. Mikroekonomika. Izdatelstvo: BGEU 2000 ISBN: 985-426-183-2.
Internetsaytlari:
www.imce.ru
www.stat.uz
www.mf.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
