|
Korxonaningfoydasinimoliyaviyhisobotlardaaksettirilishi.
XarQandaykorxonaning, xissadorlikjamiyatiningmoliyaviyaxvolibarchauchunbefarqemas. Chunki, ularningmoliyaviyaxvolidavlat, xissadorliklarvata’sischilarningmanfatlarigabevositata’siretadi. Shuninguchunkorxonalarningmoliyaviyaxvolinibaxolashkattaaxamiyatgaega.
Korxonalardamulkiyvamoliyaviymunosabatlarnirasmiyxujjatlashtirishuchunbuxgalteriyaxisobiolibboriladi. Davroxiridaumoliyaviyxisobottuzishbilanyakunlanadi. Xujjatningmoliyaviyxisobotlariesaxar 1 xo‘jalikyilioxiridaxissadorliklarningyokiularningvakillariningumumiyyigilishidamuxokamaetiladixamdatasdiklanadi.
Xujjatningta’sisxujjatlarivata’sisshartnomasidakuzdatutilgantakdirdaungakreditajratuvchibankmuassasasiga, jamiyatixtiyoriya’zobo‘lganassotsiatsiyalarga, birjalargavaboshkatashkilotlargabuxgalterlikxisobiningnusxasitopshiriladi.
Uzmablagiyokimulkinixujjatfaoliyatigasafarbaretganinvestoryokikreditormulkdanjamiyatningnechoglisamaralifoydalanganinibaxolayolishi, foydaningvadividentningtugrixisoblanganigaishonchxosilkilishikerak. Moliyaviyxisobotningasosiyshaklibuxgalterlikbalansidir.
Yangichaxisobotbalansidaaktivlarvapassivlarningtavsifibozoriqtisodiyotimunosabatlarigamuvofikkeladigandarajadauzifodasinitopgan. Xujjatningaktivlaribalansdajamiyattomonidanxisobotdavridatasarrufidabo‘lganvauningnazoratigaolinganvositalarxamdabergankarzlarningQiymatisifatidaifodalangan.
PassivuzilishivositalarQiymativatushadigandaromadlarningkamayishigaolibkeladigankarzxamdakreditorlikkarzibuyichajamiyatzimmasidagimajburiyatlardir. AktivlarQiymatiningpassivlarQiymatidanoshishijamiyatninguzigakarashlivositalarinitovarlaretadivauningQiymatixisobotbalansiningpassivida, uzigakarashlivositalarmanbaibulimidaifodalanadi. Shuyerdajamiyatfoydasixamuzfoydasinitopadi. Xujjatningyangichabalansiaktivlarning 3 tabulimivapassivlarning 3 tabulimidaniborat. Balansaktivlarining 1-bulimidaasosiyvositalarnomaterialaktivlar, sarmoyasarflarivapudratchilargaberilganavanslar, uzokmuddatlimoliyaviykuyilmalarQiymatiifodalanadi. Shuyerdafoydaningishlatilishi, ziyonlar, xissadorkuyganvositalaramalgaoshirilganxisobkitoblarxamifodalanadi.
Balansningaktivkismi 2-bo‘limidajamiyatixtiyoridagimoddiylashganaylanmavositalar: ishlabchikarishzaxiralariQiymati, tugallanmaganishlabchikarish, tayyormaxsulotlarvaboshkalarto‘g‘risidagima’lumotlarberiladi. Ishlabchikarishdagiarzonvositalar, maxsusjixozlarvamoslamalar, maxsuskiyimlarvapoyafzaldastlabkiQiymatidaifodalanadi. Jamgarilganyemirilishi, eskirishQiymatigaesaaloxidamoddashaklidabalanspassividaifodalanadi.
Balansaktivlarining 3- bo‘limidag‘aznadagivabankschotidagimavjudpulmablaglari, kiskamuddatliQiymatlikogozlarsotibolishgaQilingansarflarvaboshkasarmoyasarflari, tovarlarvaxizmatlarbuyichadebitorlikqarzlarito‘g‘risidama’lumotlarjamlangan.
Balanspassivining 1-bo‘limidaxujjatninguzigakarashliaktivlarimanbaitugrima’lumotlaruzifodasinitopgan. Buyerdaustavfondi, maxsusfondlar, ta’minlashfondi, kelgusidavrdaromadlarivabalansfoydasi, xisob-kitoblarvamoliyaviykapitalkuyilmalaribuyichakreditorlikkarzlariningxajmikaydetiladi. UshbubulimdaasosiyfondlarvanomaterialaktivlariningeskirishigaQilinganajratmalar, kamQiymatlivositalar, kutilayotganxarajatlarvato‘lovlarnikoplashigaajratilganrezervmablaglari, xamsotilmagantovarlarsavdoustamasiningjamlanganQiymatifoydalaniladi.
Balanspassivlarining 2- bo‘limidabanklardanvaboshkamablaglardanolingankreditto‘g‘risidagima’lumotlarifodalanadi. Shubulimdabarchaturdagiuzaytirilganssudalarbuyichajamiyatningbankdankarzito‘g‘risidagima’lumotnixamifodaetiladi. Balansdabankkreditlari 3 moddabuyichaturlargaajratiladi:
qisqamuddatlikreditlar (1yilga);
o‘rtamuddatlikreditlar (1yildan 3yilgacha);
uzoqmuddatlikreditlar (3 yildanortikmuddatgaolingankreditlar)
Balanspassivlarining 3 - bulimidatulashmuddatiyuzagakelgankunidanboshlab, 1 yilmobaynidatugaydigankiskamuddatlikreditorlikkarzlariifodalanadi.Ushbubulimdatulashmuddati 1 yildanoshmaydiganvekselevazigaolingankarzlarxamko‘rsatiladi. Uzokmuddatliveksellarbilanrasmiylashtirilgankarzlaresabalanspassivining 2- bulimida “uzokmuddatlikarzlar” tarkibidaifodalanadi.
BozoriqtisodiyotisharoitidaxujjatningbarQarorligisarmoyadorlarningdikkatinitortishi, boshkakorxonalarbilanraqobatlashgaolishiuningrentabellikdarajasigaboglik. Xo‘jalikningrentabelligiuningfoydaliligibo‘lib, foydasummasiningvositalarQiymativasarmoyaganisbatanfoizxisobidagidarajasinibildiradi. Tahlilamaliyotida 3 turdaniboratrentabellikko‘rsatkichlari:
maxsulotrentabelligi;
ishlabchikarishfondlarirentabelligi;
korxonalargakuyilgankuyilmalarrentabelligi -hisoblanadi.
Ishlabchikarishfondlariningrentabelligisotilganmaxsulotrentabelligi, fondlarningxajmivatarkibi, aylanmavositalaraylanishitezligiuzgarishi, foydauzgarishivaboshkakuplabomillarta’siretadi.
Rentabellikko‘rsatkichlarisoffoydabo‘yichahisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
