Корхоналарда бошкарув фаолияти



Download 3,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/54
Sana26.04.2023
Hajmi3,61 Mb.
#931920
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   54
Bog'liq
ek 642 tdpu-0163

FaflpaT, 
ар з и м а с с а ба бл ар г а кура кузл а р ид ан ёш окиб 
к е тав ер ад и ган , янги кишилар билан кийинчилик билан тил 
т о пиша д иг ан кишилардир. Улар кулай шароитда олдига 
куйилг ан м а с ал ал а р ни му в аффа ки ят ли б а ж а р а д и . Агар 
и шд а шароит, яъни в азият узгарса, кийинчилик тугилса, 
ул ар узларини панага олиб туришади. Ма с ал ан , ра х б ар
ме ланхолик ходимнинг ишдаги ка мчиликлари учун унга 
нисбатан ёмон муносабатда булса, койиса, ypnuica, унинг 
рухини тушириб юборади, ва окибатда бу шахе уз кучига 
шубха билан к а р а й бошлайди. Агар рахб ар меланхолик 
ходимга нис ба тан доим ка ттик т а л а б ч ан ли к килса ёки 
кескин муноса ба тда булса, у в ах и маг а тушиб, рухан 
эзилади. Аксинча, р ах ба р унга яхши муносабатда булса,
м а кт а с а , унинг кучига куч, г айратиг а гайрат кушилиб, ку- 
таринки рухда ишлайди.
Б а ъ з а н к а нд ай ша х с л ар яхши деган савол тугилади. 
М а с а л а н и бундай усулда куйиш нотугри, ал б атта . Чунки 
к а нд а й д ир бир темперамент яхши, б о ш к а ла р и ёмон деб, 
ш а х с г а 
нис ба тан унинг 
имкониятларига,
мехнат 
ва 
ижтимоий- сиёсий фаол иятиг а б а х о бериш м у т л а к о нотугри 
бу ла ди. Кишил а рни н г темпераментини билиш, ул ар г а 
и ндивидуал ё нд ашиш, нерв тизими жа раёнининг хусуси- 
ят л ар и н и инобатга олиш, ул ар билан и ш л а ш д а мос 
ке ла ди га н муаммоларни т а н л а ш д а кул келади.
И н с он ла р ичида темпераменти юкоридаги гурух л ард ан
б ири г а т ул а мос ке ла диг анлари ж у д а кам учрайди.
К иш ил ар н и нг
темпераменти 
тартибга 
а с осл ан г ан
б у л с а д а ,
а г а р
улар 
хохласа,
узини-узи 
т а р б и я л а ш


ж а р а ё н и д а бошка темпераментга хос булган ф а з и л а т л а р -
ни у з и д а шакллантириши мумкин.
Туйгу. Хаётда. содир б у ла ди г ан купчилик х о л ат л ар хар 
хил: ижобий, салбий, кучли, кучсиз каби хис-туйгуни 
келтириб чикаради. М ас ал ан , мусика оханг ларини яхши 
и жро ч и томонидан тинглаб рохатла ниш, х ай ра т да колиш 
каби и жобий хис-туйгуларга бериласиз. Худди шу мусика 
а с ар и ни ёмон ижрочи и жроси д а э ши тга н да эса хис- 
т у й гу ла рин г и з салбий кечинма ша кл ид а юзага келади.
К,уркиш ёки д а х ш а т
хисси 
маълум 
объектла рг а,
у лари и нг
кушилмасига 
нисбатан 
бир- биридан 
ф а р к
к и л ад и г а н холатларда кечиши мумкин, б а ъ з а н одам 
д а х ш а т д а н кочади, б а ъ з а н эса курк увд ан котиб колади ва 
нихоят к у р к ка н ид а н ва умидсизликдан узини хавфли 
объект томон та ш л а ши мумкин. Б а ъ з и х о лл ард а хис-туйру 
т а ъ с и рча нл и г и билан а ж р а л и б туради. Бунда й хис иш 
Ха р ака тла р иг а , мул оха з а ла р айтишга ундовчи, одамнинг 
зур беришини кучайтирувчи кучга айланади.
Хурсандчиликдан одам 
«
t o f h h
талкон ки ли ш г а» тайёр 
б ула ди. Уртогига рахми келиб, унга ёрдам бериш йулини 
ах та р а д и . Фаол 
T y f l F y
хол атид а одам жим, х ар а к а т с из
тура олмайди. Б а ъ з а н одам кучли хиссиёт т а ъ с и ри д а,
уз ха ё ли г а чумиб кетади. Бун да й пайтда рахм д и лл ик
яхши, лекин фойдасиз туйру кечинма булиб к олади, уялиш,
я ш и р и ш виждон азобига ай ла н ад и.
Хис-туйгу 
килинаётган 
х а р а к ат л ар н и н г
сабабчиси 
б улиши билан бирга, б а ъз и бир хол л ар д а фаолиятни 
т а ш к и л килувчи омилга, б о ш к а х,олларда эса фа о л и ятн и
бузувчи 
омилга айланади. Туйгуси т ум т о к хол атид а 
одамнинг фаолияти уз йуналишини йукотади. Б о ш к а
томондан олганда, ортикча туйгуга берилиши ж у д а куп 
х о лл ар да обеъктларни янгича акс эттиришга, д ал и л л а р н и
субъектив равишда талкин ки л иш г а, хулоса ч и к а р и ш ва 
б а х о л а ш д а мантикий х а т о ла рг а олиб келади.
Хис-туйрунинг ташки и фода си г а, имо-ишора, в а ж о х а т
ва к а дд и - ко ма тн ин г узгариши ва б о ш к а л а р киради.
Ж и д д и й л и к холатлари. Сунгги чорак ас р д а в о м и да
ж и д ди йл и к вазияти ёки стресс (инглизча — st rees сузи д ан
олинган булиб, жиддийлик, кескинлик деган маънони 
а н г л а т а д и ) деб ата ла д иг ан кескин в аз и ят с а ба б л и юз а г а 
ке ла диг ан х,ис-*аяжонни у рг а н иш тобора ах,амият касб 
э тмокда.
Ж и д д и й л и к — турли жисмоний ва а кли й и ш л а р х ад д а н
ошиб кетиб, хавфли в азият турилган п ай т л а р д а за р у ри й


ч о рал арни тезлик билан топишга ма ж б у р булинганда 
в у жу дг а келадиган харакатдир. Уз-узидан равшанки,
мана шундай шароитларнинг барчасини б ир о р хил хис 
п айдо килади. Ж и д д и й л и к каби хиснинг п а й д о булиши 
х а м да бу хиснинг утишининг психологик хусусиятларини 
б илиш ф а к а т космонавтлар, р ах б ар л ар учун эмас, балки 
укувчилар, имтихон олувчи укитувчилар ва б о ш к а ла р
учун хам жу д а мухимдир.
Жи д д ий ли к холати пайтида онгли фа ол и я т ни нг айрим 
томонлари 
т у хташид ан
ташкар и,
идрокда, 
хотирада 
янг лишмовчиликларнинг ,
кутилмаган 
к у з г а л у в чи л ар г а 
нисбатан айни бир хил булмаган т а ъ си рл а рн и нг юзага 
келиши д и к к а т ва идрок куламининг торайиши, вакт 
оралигини а н и к л а ш д а хатоликлар ва б о ш к а шу кабилар 
булиши мумкин.
Юк с а к 
р о я в и й л и к

бурч ва ж а во б га р л ик хисси иш- 
х а р а к а т бузилишининг олдини олишда мухим омил хисоб- 
л а н а д и .
Кобилият — шахснинг 
фаолиятини 
м ув аф ф а ки ят л и 
а м а л г а ошириш шароити хисобланган ва билим, куникма 
х а м д а м а ла ка л ар н и э г а л л а ш давомида намоён буладигаи 
индивидуал-психологик хусусиягдир.
Кобилият — имкониятлардан 
иборат 
булиб,
бирор 
ишдаги зарурий ма х о р ат д а р а ж а с и н ин г улчовидир.
Шахснинг кобилиятларини жамоатч ил и кн и нг фаол 
х а р а ка т и таъ си ри д а и шл аш ва т а р б и я л а ш жа раён и да 
ри в о жл а нт ир иш мумкин. Ищда одамнинг кобилиятлари- 
д ан тугри фо й д а л а н и ш купрок рахбарга б о г л и к булади.
Аг ар ходимга узига мос, кобилиятига я р а ш а иш 
т опширилса, унинг юкори иш н а т и ж ал а р и г а , б о ш к а ла р
билан у з а ро яхши муносабатда булишига э ришиш мум­
кин.
Ха ракте р — ф е ь л- а т в о р. Хар бир одам бошка сида н 
узининг индивидуал психологик хусусияти б ил а н а ж ра л иб
туради. Ма н а шу ма ъ но д а оддий тилда мазкур одамга хос 
бу лга н хислат лари х ак ид а гапирилади. Ха ракте р сузи 
г рекчадан айнан т а р ж и м а килинганда, босилган тамга 
дег ан маънони анг латади.
Одамнинг ха р к а нд ай индивидуал хусусиятини х а ­
ра к т ер
хислати деб б^лмайди. М ас а л а н ,
куриш ва 
эшитишнинг уткирлиги, хотирада с а к л а б колиш коби- 
лиятининг юкорилиги унинг баркарорлиг и, ак лн и нг чукур- 
лиги каби индивидуал исихологик хусусиятларни характер 
хусусиятлари деб булмайди.


Психологик характер деганда ма зку р шахе учун оддий 
Хисобланган фао л и ят усулларида 
намоён б уладиган,
у х ша ш ша роитл ард а куринадиган ва бу ша роитл ар га ,
кисман 
мехнатга, 
вазифасига 
ва 
бурчига 
шахенинг 
муносабати билан белгиланадиган индивидуал психик 
хусусиятлар йигиндиси тушунилади.
Ша хе тугнлганда характер билан тугилмайди, унинг 
характери 
жа моатчилик 
фао л и яти н ин г
фаол 
ж а р а ё -
нида ша кллантирилади. М ас ал ан , оила, мактаб, мехнат 
жа м о а с и 
бу сохаларнинг хаммаси характерни мустах- 
ка м л аш г а , шакллантиришг а мухим т а ь с и р курсатади.
Одамнинг кандай индивидуал исихологик хусусиятлари 
ха ра кт е р хислатлари ёки хусусиятлари деб а т а ла д и?
Р ухиятшуносларнинг т а д к и к о т л а р и г а кура характер- 
нинг хар бир хислати ухшаш ш а р о и т ла р д аг ин а намоён 
булмайди. Ма с ал ан , бир шахе иш ж ой ид а кишиларг а яхши 
кушил а олмайди, улардан уялади, б а ъ з и с а б а б л а р г а кура 
узини уларга якин тута 
олмайди. 
Айнан шу 
шахе 
м а х а л л а д а эса барча кишилар билан тил топишиб, улар 
билан у ртокл арч а муносабатда булади. М а х а л л а н и н г
б а р ч а ишларига фаол ка тна шад и. Б о ш к а бир шахе эса 
бу шароитда узини аксинча намоён килади ва хоказо.
Шахенинг узига муносабати унинг шахе си фати д а 
узининг х ара ка т л ар и га , яхши хис л ат л ар и ва камчиликла- 
рига кай т арз да б ах о беришига боглик. Узига объектив 
рав и шд а б ах о бера билиш х а р ак т е р ни нг одоб, кдмтар- 
лик ва бир фикрда тура б ил и шл и к хусусиятларини 
ша кл л а н ишиг а ёрдам беради. Узини к а тта тутиш, манман- 
ликка берилиш, гурурлик х ислатлари характернинг салбий 
хусусиятлари хисобланади. Бу эса ж а м о а д а муроса- 
сизликка ва низоларнинг келиб ч ик ишига олиб келади.
Кишининг мехнатсеварлиги, ишини уз в ак т и да б а ж а -
риши, т и р и ш к о м и г и унинг ж а ми я т д а г и мехнатга ва 
ваз и фа с иг а ижобий муносабатларини билдирса, сустлик, 
д а н г ас а ли к, эринчоклик ва б о ш к а л а р с а лб и й м у н о с а б а т л а ­
рини билдиради.
Ирода. Куйилган ма кс а дг а э ришиш учун м а в ж у д
тусикларни енгиб утиш кобилиятидир.
Иро д а г а дадиллик, м а к с а дг а интилиш, матонат, к а т т и к
туришлик, жасурлик, мардлик ва бошка хислатлар киради.
Ша хс д а ирода тарбия ва уз-узини т а р б и я л а ш ж а р а ё н и-
да шаклланади.
Шахенинг фи к р л аш фаол иятининг асосини т а ф а к ку р ,
хотира, хаёл ташкил килади.


Т а ф а кк у р — вокеликни тахлил ва синтез ки л иш д а уни 
бевосита ва умумл ашт и ри б акс эттириш жа раён и ди р.
Хотира — шахснинг 
уз 
хаётий 
т а ж р и б ас ин и 
эсда 
с а к л а б туришидир.
Хаёл — ша хс г а кела жак ни кура б ил и шг а ва уни 
ри вож л а нт ир и шг а имкон яратади. 
Хаёл 
шахсни мех,натга 
кизикиш учун имкон яратади. Ма с ал ан , шахсга ихтиро ва 
р ац и он а ли з а то р ли к ишлари билан фа ол шуг у лл ан ишг а ва 
уз ишига ки зи ки ш билан к а р а шг а имкон яратади.
Ишга к и з и к х а н ва унта берилиб кетган кишил ар 
одатда, ха р к а нд ай кийинчиликларни осон енгиб ута- 
дилар.
Моти вл а р ( с а б а б ла р ) шахе фаоллигининг ма нб а л а р и ,
с а б а б л а р и ва х,ар хил турли эхтиёжларидир.
Моти вл а р 
ма ъл у м 
э хтиёжларни 
кондириш 
билан 
б ог лик б улг а н ф а о л и я т г а мойилликдир.
Агар э х т и ё ж л а р инсон фаолияти б арч а турларининг 
мохиятини, д аста г ин и ташкил килса, с а б а б л а р бу мохи- 
ятнинг муайян намоён булишидан иборатдир.
Шунинг учун р а х б а р л а р ишчиларнинг хулк атворига 
ка ра б , унинг хатти - ха рака тла ри ни т ахлил килиб, уларнинг 
с а ба бл ар и ни а н и к л а ш г а интилиши лозим.
С а б а б л а р бир- биридан эхтиёж турл ари г а к а р а б фа р к - 
л анад и, э х т и ё ж с а б а б л а р д а намоён булади. С а б а б л а р
кенг ёки тор ш а к л л а р д а намоён булиб, фаолиятнинг
муайян ма зму н ид а а м а л г а оширилади (мехнат фаолияти 
с а ба бл ар и , укиш фаол и яти с а ба бл а ри ва шу к а би ла р) .
К и з ик и шл ар . Бунда одамнинг билиш жа ра ё н и билан 
б ог ли к б у лг ан э хтиё жларининг хисси намоён булиши 
тушунилади. Бил иш эхтиёжларини кондириш б ил и мл а р д а -
ги к а мчи л и кл арн и тулдиришг а, шароитга яхши мосла- 
шишга, одам учун ах а ми ятл и булган д а л и л л ар билан 
танишиб, ул ар ни тушунишга ёрдам беради. Одамнинг узи 
учун к и з и к и ш л а р субъектив т а рз д а касб этган объектни 
ку п рок билиш, тушуниш истаги б ил ан чуку ррок урга- 
нишдан и бо р а т б улг а н билиш ж а ра ё н и ни н г ижобий 
хиссиёт тусида намоён булади. Фа о л и я т ж а р а ё н л а р и д а
ки з ики шн ин г ах,амияти гоят каттадир. Чунки к и зи к и ш л а р
ф а о л и я т объектининг мазмунига булган мойиллик кучини 
и фода лайди. Бу мойиллик кучи шахснинг билимга булган 
э х т иё жи г а
ж а в о б беради 
ва 
шахеда 
юзага 
келган 
билиш ва интилишга булган гашналикни кондиришнинг 
йули ва у сул л а ри н и курсатади.



Download 3,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish