Konstruktsion materiallar texnologiyasi

 
Metall va qotishmalarning mexanik xossalari. 
Ma’lumki, mashina 
detallariga yoki konstruksiya elementalariga tashqi kuchlar xilma-xil tarzda ta’sir 
etadi. Masalan, to’sinlarga eguvchi kuchlar, har xil vallarga burovchi kuchlar, 
dvigatel shatunlariga siquvchi kuchlar, transport vositalarining tirkamalariga esa 
cho’zuvchi kuchlar ta’sir etadi va hokazo. Mashina detallari va konstruksiya 
elementlariga tashqi kuchlar 3 xil tarzda: statik, dinamik va o’zgaruvchan tarzda 
ta’sir etishi mumkin. Bir tekis ta’sir etuvchi yuklanish 
statik yuklanish
deb, zarb 
bilan ta’sir etuvchi yuklanish 
dinamik 
yuklanish deb, ta’sir etish kuchi o’zgarib 
turadigan yuklanish esa 
o’zgaruvchan 
yuklanish deb ataladi. O’zgaruvchan 
yuklanish noldan ma’lum miqdorgacha oshib borib, yana nolga tushishi, 
shuningdek, cho’zuvchi ta’sir etib, so‘ngra siquvchi ta’sir etishga o’tishi mumkin. 
Metall va qotishmalarning tashqi kuchlar ta’sirida qarshilik ko’rsatish xususiyati 
ularning 
mexanik xossalari 
deyiladi. Metall va qotishmalarning mexanik xossalari 
har xil kuchlar ta’sirida sinab ko‘riladi. Metall va qotishmalarga kuchlarning qanday 
ta’sir etishiga qarab, ularning chuzilishdagi, siqilishdagi, egilishdai, buralishdagi, 
zarb ta’siridagi puxtaligi (mustahkamligi), shuningdek, toliqish chegarasi 
aniqlanadi. 
Metall va qotishmalarning chuzilishdagi mustahkamligini sinash. 
Metall 
va qotishmalarning chuzilishdagi mustahkamligini sinashda ularning elastiklik 
chegarasi, proporsionallik chegarasi, elastiklik moduli, oquvchanlik chegarasi, 
mustahkamlik chegarasi, nisbiy uzayishi va nisbiy torayishi aniqlanadi. Namunada 
qoldiq deformatsiya hosil bo’la boshlash paytiga to’g’ri keladigan kuchlanish 
elastiklik chegarasi deyiladi. Buzilish paytiga to’g’ri kelgan kuchlanish 
proporsionallik chegarasi deyiladi. Binobarin, normal kuchlanishning elastik nisbiy 
uzayishga bo’lgan nisbatiga son jihatidan teng kattalik