Konstitutsiyaviy huquq

Konstitutsiyaviy huquq

Mavzu; Konstitutsiyaviy huquqqa kirish. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining nazariy asoslari, tarixi va rivojlanishi

Konstitutsiya so’zining ma’nosi;

• Konstitutsiya so’si lotincha constitution so’zidan olingan bo’lib belgilangan, o’rnatilgan, tuzilish degan ma’nolarni bildiradi. Davlatning asosiy qonuni bo’lib u davlat tuzilishini hokimyat va boshqaruv organlari tizizmini, inson va fuqarolarning huquq va erkinliklari va kafolatlari qat’iy belgilangan davlatning asosiy qonuni.

Tarixga nazar tashlaymiz

• Tarixda har bir davlatning o’z qonun qoidalari mavjud bo’lgan. Avesto, Xamurapi qonunlari, Yaso qonunlari, Qur’oni Karim, Temur tuzuzklari.

Dunyo tarihidagi 1-konstitutsiya

• AQSh Konstitutsiyasi Konstitutsiya Konventsiyasi deb ham ataladigan va 1787 yil 17 sentyabrda imzolangan Filadelfiya Konvensiyasida yozib qo'yildi. 1789 yilda ratifikatsiya qilindi. Hujjatda mamlakatimizning asosiy qonunlari va hukumat tuzilmalari aniqlandi va Amerika fuqarolari uchun asosiy huquqlarni ta'minladi.

Section 1

All legislative Powers herein granted shall be vested in a Congress of the United States, which shall consist of a Senate and House of Representatives.

Konstitutsiyamiz yaratilish tarixi.

• 1. 1989 yilning 21 oktabr kuni o’zbek tiliga davlat tili maqomi berilgan
• 2. O‘zbekiston Oliy Kengashi tomonidan 1990 yil 20 iyunda e’lon qilingan “Mustaqillik deklaratsiyasi”ning 8-bandida O‘zbekiston “o‘zining taraqqiyot yo‘lini, o‘z nomini belgilaydi va davlat belgilarini (gerb, bayroq, madhiya) o‘zi ta’sis etadi” degan qoida mustahkamlangan.
• 3. Oliy Kengash qarori bilan 1990 yil 21 iyun kuni O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov raisligida davlat arboblari, deputatlar, mutaxassislardan iborat 64 nafar a’zoni o‘zida jamlagan Konstitutsiyaviy komissiya tuzildi va Konstitutsiya loyihasi ana shu komissiya tomonidan 2 yildan ortiq vaqt mobaynida tayyorlandi.

• 4. Yangi Konstitutsiyaning birinchi loyihasi 1992 yil 26 sentabr kuni tayyor bo‘ldi va shu kuni matbuotda chop etildi. Konstitutsiyaviy komissiyaga fikr-mulohazalar bildirilgan 600 taga yaqin xat kelib tushdi. Fuqarolarimiz bildirgan takliflar soni 5 mingdan oshib ketdi.
• 5. So‘ngra, 1992 yil 21 noyabrda umumxalq muhokamasini davom ettirish uchun Konstitutsiya loyihasi ikkinchi marta gazetalarda chop etildi.
• 6. Konstitutsiyaviy komissiya tomonidan 1992 yil 6 dekabrda Konstitutsiya loyihasi oxirgi marta muhokama etildi. Shuni alohida ta’kidlash joizki, Konstitutsiyaviy komissiya xorijiy konstitutsiyaviy tajribaga murojaat qilib, Asosiy Qonunning rolini yaxlit tushunishdan kelib chiqdi
• 7. 1992-yil 8-dekabrda qabul qilindi.

Konstitutsiyamiz; Muqaddima, 6 bo’lim 26 bob 128 moddadan iborat.

MUQADDIMA

O‘zbekiston xalqi:

inson huquqlariga va davlat suvereniteti g‘oyalariga sodiqligini tantanali ravishda e’lon qilib,

hozirgi va kelajak avlodlar oldidagi yuksak mas’uliyatini anglagan holda,

o‘zbek davlatchiligi rivojining tarixiy tajribasiga tayanib,

demokratiya va ijtimoiy adolatga sadoqatini namoyon qilib,

xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan qoidalari ustunligini tan olgan holda,

respublika fuqarolarining munosib hayot kechirishlarini ta’minlashga intilib,

insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etishni ko‘zlab,

fuqarolar tinchligi va milliy totuvligini ta’minlash maqsadida,

o‘zining muxtor vakillari siymosida O‘zbekiston Respublikasining mazkur Konstitutsiyasini qabul qiladi.

Konstitutsiyamizning boshqa mamalakatlarnikidan farqi

• XIV bob. Oila

63-modda.

Oila jamiyatning asosiy bo‘g‘inidir hamda jamiyat va davlat muhofazasida bo‘lish huquqiga ega.

Nikoh tomonlarning ixtiyoriy roziligi va teng huquqliligiga asoslanadi.

64-modda.

Ota-onalar o‘z farzandlarini voyaga yetgunlariga qadar boqish va tarbiyalashga majburdirlar. Davlat va jamiyat yetim bolalarni va ota-onalarining vasiyligidan mahrum bo‘lgan bolalarni boqish, tarbiyalash va o‘qitishni ta’minlaydi, bolalarga bag‘ishlangan xayriya faoliyatlarni rag‘batlantiradi.

65-modda.

Farzandlar ota-onalarning nasl-nasabidan va fuqarolik holatidan qat’i nazar, qonun oldida tengdirlar.

Onalik va bolalik davlat tomonidan muhofaza qilinadi.

66-modda.

Voyaga yetgan, mehnatga layoqatli farzandlar o‘z ota-onalari haqida g‘amxo‘rlik qilishga majburdirlar.

• O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy huquqi – mamlakatning konstitutsiyaviy tuzum asoslarini, jamiyat va shaxs munosabatlarining (jamiyatning iqtisodiy negizi, jamoat birlashmalari, oila, ommaviy axborot vositalari) asoslarini, mamlakatning davlat va ma’muriy-hududiy tuzilishi asoslarini, davlat hokimiyatini tashkil etish asoslarini belgilovchi, o‘rnatuvchi huquqiy normalar yig‘indisidir.

Konstitutsiyani yaratilish manbaalari

• Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi.
• Qur’oni Karim.
• Temur tuzuklari.

Konstitutsiyamizning tamoyillari.

• Davlat suvereniteti, demokratizm

E’tiboringiz uchun rahmat