Konfransinin

 

 

---

228 

 

DƏNİZ SUYUNUN ABSORBSİYA İSTİLİK NASOSLU 

ŞİRİNLƏŞDİRMƏ SİSTEMİNİN RİYAZİ MODELİNİN 

İŞLƏNİLMƏSİ 

 

Magistr:                                                Elmi rəhbər: 

 

Mahmudova Elnurə Elçin qızı       prof. M.M.Ağamalıyev 

II kurs, qr. A5317 

 

Tədqiqatın  məqsədi  dəniz  suyunun  absorbsiya  istilik 

nasoslu  (AİN)  şirinləşdirmə  sisteminin  tədqiqi  üçün  onun 

riyazi  modelinin  (RM)  işlənilməsidir.  Bu  texnologiyanın 

aktuallığı  ondan  irəli  gəlir  ki,  istilik  xərclərinin  azaldılmasına 

imkan  yaranır.  Mahiyyəti  ondan  ibarətdir  ki,  bəzi  məhlulların 

(əksər  halda  LiBr)  durulaşması  prosesində  böyük  miqdarda 

istilik  ayrılır  və  həmin  istilik  dəniz  suyunun  şirinləşdirilməsi 

üçün istifadə olunur. 

Dəniz  suyunun  AİN  şirinləşdirmə  qurğusunun  əsas 

elementləri 

bunlardır: 

buxarlandırıcı, 

kondensator, 

nanosüzülmə  modulu,  absorber  və  generator.  Belə  sistemlərin 

tətqiqi  və optimallaşdırılması  üçün ilk mərhələdə  onların  RM-

ləri  işlənilir.  İstilik  energetika  sistemlərin  RM-ləri  dedikdə 

istilik  və  maddi  balans  tənlikləri,  gizli  buxarlanma  istilik 

tənliyi, istilik ötürmə tənliyi və digərləri başa düşülür. 

Sistemin analizi göstərir ki, RM-ə bir neçə qrup tənliklər 

daxil  edilməlidir.  İlk  növbədə  bütün  sistemin  axınlara  və 

duzlara görə maddi balans tənlikləri, eləcə də buxarlandırıcıdan 

üflənən  məhlulun  maksimal  konsentrasiyasını  hesablamağa 

imkan  verən  tənliklər.  Ərpin  qarşısını  almaq  üçün  sistemdə 

nəzərdə  tutulmuş  nanosüzülmə  modulunun  su  sərfinin  və 

duzluluğunun  arasında  asılılıqları  əks  etdirən  tənliklər. 

Bunlarla  bərabər  buxarlandırıcının  və  kondensatorun  istilik  və 

istilik-konstruktiv  hesabını  aparmaq  üçün  RM-ə  müvafiq 

maddi  və  istilik  balans  tənlikləri  daxil  edilmişdir.  Absorberin 

və  generatorun  hesablanması  üçün  RM-ə  LiBr  məhlulunun 

---

229 

 

xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq maddi və istilik balans tənlikləri, 

eləcə də bir sıra digər tənliklər daxil edilmişdir. Buxarlandırıcı, 

kondensator,  absorber  və  generatorun  qızma  səthlərini 

hesablamaq üçün RM-ə istilik ötürmə əmsalının temperaturdan 

asılılığını əks etdirən tənliklər nəzərdə tutulmuşdur. 

Bu  tənliklərlə  bərabər  RM-ə  sistemin  əsas  çıxış 

göstəricilərini  xarakterizə  edən  aşağıdakı  tənliklər  daxil 

edilmişdir: 



 

Faydalılıq  göstəricisi  (performance  ratio)  yəni  1  kq 

hərəkətetdirici buxarın hesabına alınan distillatın miqdarı; 



 Dəniz suyunun xüsusi sərfi, yəni 1 kq distillat almaq üçün 

tələb olunan dəniz suyunun sərfi; 



 

Buxarlandırıcı və kondensatorun xüsusi səthi sahəsi və s.  

Riyazi  modelin  tədqiqi  üçün  sistemin  giriş  dəyişənləri 

kimi  dəniz  suyunun  temperaturu,  buxarlandırıcıdan  üflənən 

suyun  sərfinin  payı,  nanosüzülmə  modulunun  permeata  görə 

çıxımı,  buxarlandırıcıya  verilən  qızdırıcı  buxarın  temperaturu 

qəbul edilmişdir. 

Tədqiqatları kompyuter simulasiyası ilə həyata keçirmək 

üçün hesablama blok-sxemi tərtib edilmişdir və Pascal dilində 

proqram  işlənilmişdir.  Növbəti  mərhələdə  həmin  proqram 

vasitəsilə  hesablamaların  yerinə  yetirilməsi  və  sistemin  əsas 

giriş  dəyişənlərinin  çıxış  texnoloji  göstəricilərinə  təsirinin 

tədqiq edilməsi nəzərdə tutulur.