Konfransinin

MİKROB-BİTKİ SİSTEMLƏRİNİN TƏSİRİ ALTINDA 

NEFT KARBOHİDROGENLƏRİNİN 

BİODESTRUKSİYASI 

 

Tələbə:                                          Elmi rəhbərlər: 

Hüseynzadə Aytac Zaur               Dos. A.Q.Həbibova, 

III kurs, qrup 343.6                      k.e.i. K.Qəhrəmanova  

 

     Neft  və  neft  məhsulları  ətraf  mühitin  ən  geniş 

yayılmış və təhlükəli çirkləndiricilərindən hesab olunur. Bu tip 

çirklənmələrdən  ətraf  mühitin  qorunması  məqsədilə  görülən 

tədbirlər 

içərisində  mühüm  yeri  torpaq  ərazilərinin 

bioremediasiyası  tutur.  Bu  üsul  bəzi  mikroorqanizmlərin  neft 

ve  neft  məhsullarını  parçalamaq  xüsusiyyətinə  əsaslanan, 

ekoloji və iqtisadi cəhətdən səmərəli və perspektiv hesab edilən 

üsuldur.  Bioremediasiya  metodları  aborigen  mikrofloranın 

aktivləşdirilməsini, eyni  zamanda çirklənməyə və xarici  mühit 

şəraitinə  uyğunlaşmış  aktiv  mikroorqanizm-destruktorlarının 

biopreparat  şəklində  çirklənmə  obyektinə  daxil  edilməsini 

nəzərdə tutur. 

   Son 

illərdə 

bioremediasiya 

texnologiyasında 

mikroorqanizm  və  bitkilərin  birgə  metabolik  potensialından 

istifadə  edən    yanaşma  perspektivli  sayılır.  Bu  texnologiya 

çirkləndiricilərin  təsirinə  qarşı  davamlı  olan  bir  çox  bitki 

növlərinin  onların  yerüstü  hissələrində  üzvi  və  qeyri-üzvi 

çirkləndiriciləri  udmaq,  parçalamaq  və  akkumulyasiya  etmək 

qabiliyyətinə  əsaslanır.  Qeyd olunanları nəzərə  alaraq  tədqiqat 

işində  neft  və  neft  məhsulları  ilə  çirklənmiş  torpaqların 

---

177 

 

təmizlənməsi  üçün  biofitoremediasiya  üsulundan  istifadə 

edilmişdir.  

   Işin məqsədinə uyğun olaraq neft karbohidrogenləri ilə 

çirklənmiş torpaq nümunələri Abşeron yarımadasının  Buzovna 

sahəsindən  götürülmüşdür.  Tədqiqatın  ilkin  mərhələsində 

çirklənmiş  ərazilərdən  torpaq  nümunələri  götürülərək,  onların 

fiziki-kimyəvi  və  mikrobioloji  xassələri  təyin  edilmişdir.  Neft 

karbohidrogenləri  ilə  çirklənmiş  ərazilərdə  məskunlaşmış 

səmərəli  bitki  növlərinin,  həm  də  bu  torpaq-iqlim  şəraiti  üçün 

səciyyəvi  olan  aktiv  mikroorqanizm  -  destruktorların  axtarışı 

aparılmışdır.  Təcrübə  üçün  neftlə  çürklənmiş  Buzovna 

ərazisində  bitən  yabanı  bitki-yovşan  götürülmüşdür.  Bitkinin 

kökətrafı 

(rizoid) 

zonasından 

torpaq 

nümunələrinin 

mikrobioloji analizi aparılmış, bütün nümunədə neftin miqdarı 

(7,2%),    fiziki-kimyəvi  (nəmlik,  pH)  və  mikrobioloji 

göstəricilər  müəyyən  olunmuşdur.  Təcrübələr  nəticəsində 

məlum 

olmuşdur 

ki, 

kökətrafı 

zonada 

karbohidrogenoksidləşdirici 

mikroorqanizmlərin 

sayı 

(bakteriyalar  34∙10

5

,  karbohidrogenoksidləşdirici  bakteriyalar 

11∙10

6

)  daha  çoxdur.  Eyni  zamanda  tədqiq  edilən  neftlə 

çirklənmiş  torpaqlardan  ayrılmış  ayrı-ayrı  mikroorqanizmlərin 

karbohidrogenoksidləşdirici 

xüsusiyyətləri 

öyrənilmişdir. 

Kultivasiya  bitdikdən  sonra  (5-7  gün)  qalıq  neftin    və  alınmış 

biokütlənin  miqdarına  (quru  çəki)  görə  destruksiya  dərəcəsi 

müəyyən  edilmişdir  (61-79%).  Seçilmiş  aktiv  mikroorqanizm 

destruktorları 

gələcəkdə  neftlə  çirklənmiş  torpaqların 

bioremediasiyası  üçün  hazırlanan  biopreparatlarda  istifadə 

oluna bilər.