Konfransinin

 

MÜHƏRRIK YANACAQLARININ 

HIDROGENLƏŞDIRICI AROMATSIZLAŞMASI 

 

Magistr:                                                     Elmi rəhbər: 

Həsənova Gülər İsrayıl qızı                     dos.S.Q. Əmirov 

II kurs; qrup: A3217 

 

Dünyada  avtomobil  mühərriklərində  hər  il  2  mlyrd 

tondan çox neft yanacağı işlədilir ki, buda atmosferə nəqliyyat 

tullantılarının  illik  miqdarını  1  mlyrd  tondan  çox  olmasına 

---

172 

 

gətirib  çıxardır.  Mühərrik  yanacaqlarının  yanması  zamanı 

atmosferə  külli  miqdarda  kükürd,azot,  karbon  oksidləri, 

aromatik 

karbohidrogenlər, 

kanserogen 

politsiklik 

karbohidrogenlər  xüsusi  ilə  də  3,4  benzipiren,  his,  həmçinin 

tərkibində  brom,  xlor,  qurğuşun  olan  toksiki  məhsullar 

buraxılır.  Bu  vəziyyət  yanacaq  məhsullarının  təmizlənməsi 

prosesini  ən  aktual  problemlərdən  biri  edir.  Avropa  şurası 

ölkələrində  benzolun  miqdarı  üçün  hədd  5%-dən  1%-ə 

endirilmişdir.Son  zamanlarda  bu  göstərici  0-a  qədər 

endirilib.Yeni  nəsil  ekoloji  təmiz  avtomobil  yanacaqlarında 

aromatik  karbohidrogenlərin  miqdarı  25%,  benzol  isə  kütləcə 

1%-dən  çox  olmamalıdır.  Bu  miqdarları  azaltmaq  üçün 

adsorbsion, hidrogenləşmə, ekstraksiya və s. kimi üsullar tətbiq 

olunur.  Göstərilən  üsullardan  ən  perspektivlisi  hidrogenləşmə 

sayılır  ki,  bu  zaman  proses  Al

2

O

3

,  Cr

2

O

3

,  kizelqur  kimi 

daşıyıcılara  hopdurulmuş  metal  katalizatorların  iştirakı  ilə 

aparılır.Metal  katalizatorlar  kimi  əsasən  Ni  və  Pt-dən  istifadə 

olunur.Proses 150-200

  temperatur həddində 3 MPa təzyiqdə 

aparılır.Pt  katalizatoru  Ni  katalizatoruna  nəzərən  üstünlüyü, 

onun  kükürdlü  birləşmələrə  qarşı  həssaslığının  nisbətən  az 

olması və katalizatorun regenerasiyasının mümkün olmasından 

ibarətdir.  Yanacaqların  tərkibində  olan  benzol  və  digər 

aromatik  karbohidrogenlər  hidrogenləşdirməklə  yanacaqların 

tərkibi  qeyd  olunan  kanserogen  maddələrdən  azad  edilir. 

Avropa  standartları-na  uyğunlaşan  yanacaq  əldə  etmək  üçün 

həmçinin 

hidrogenləşdirmə 

prosesini 

daha 

da 

intensivləşdirmək  üçün  yeni  katalitik  sistemin  yaradılması 

uyğundur.  Bu  məqsədlə  Pt  və  Pd  əsaslı  bimetallik  katalitik 

sistemlərdən istifadə olunur. 

 

 

 

 

 

---

173